Ο Νικίτα Χρουστσόφ γεννήθηκε στο χωριό Καλίνοβκα της Ρωσίας το 1894. Εργάστηκε αρχικά στις σιδηροκατασκευές, όμως με την βοήθεια του Λαζάρ Καγκάνοβιτς, ανέβηκε στη σοβιετική ιεραρχία. Υποστήριξε τον Ιωσήφ Στάλιν και ηγήθηκε εκκαθαριστικών επιχειρήσεων πραγματοποιώντας σωρεία συλλήψεων αντιφρονούντων. Το 1939 ο Στάλιν τον τοποθέτησε κυβερνήτη της Ουκρανίας, όπου και συνέχισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις υπέρ του σοβιετικού καθεστώτος. Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, στον πόλεμο με τη Ναζιστική Γερμανία, ο οποίος από τους σοβιετικούς έλαβε την ονομασία Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος, ο Χρουστσόφ υπήρξε επιθεωρητής και διαμεσολαβητής μεταξύ του Στάλιν και των στρατηγών του. Χαρακτηριστικά, είχε θεωρηθεί για ένα διάστημα ως αποθανών κατά τη Μάχη του Στάλινγκραντ, γεγονός που του προσέδωσε μεγάλο κύρος στην μετέπειτα σταδιοδρομία του. Με το πέρας του πολέμου επανήλθε στη Μόσχα ως έμπιστος σύμβουλος του Στάλιν.

Με το θάνατο του Στάλιν, το 1953, οι πιθανοί διάδοχοί του αγωνίστηκαν για την εξουσία. Ο Χρουστσόφ, μετά από αρκετά χρόνια κατάφερε να επιβληθεί των πολιτικών αντιπάλων του και ανέλαβε την εξουσία στη Σοβιετική Ένωση: ο αγώνας εξουσίας μεταξύ του πρωθυπουργού Γκεόργκι Μαλενκόφ και του ηγέτη-και πρώτου γραμματέα του Κ.Κ.Σ.Ε.-Χρουστσόφ, έληξε τον Φεβρουάριο του 1955 με την επικράτηση του δεύτερου και την αντικατάσταση του πρώτου από τον Νικολάι Μπουλγκάνιν. Το 1957-1958 θα αποτρέψει νέα απόπειρα των αντιπάλων του να τον ανατρέψουν. Τελικά τον Μάρτιο του 1958 θα γίνει πρωθυπουργός. Η εσωτερική πολιτική που χάραξε στόχευε στην βελτίωση του επιπέδου διαβίωσης των απλών πολιτών, πολιτική που συχνά αποδείχτηκε αναποτελεσματική, ειδικά στον αγροτικό τομέα. Στον αμυντικό τομέα περιέκοψε σημαντικό τμήμα των πολεμικών δαπανών. Παρόλα αυτά η περίοδος της ηγεσίας του Χρουστσόφ συνοδεύτηκε με την έξαρση του Ψυχρού Πολέμου, που κορυφώθηκε με την Κρίση των πυραύλων της Κούβας.

Η καθαίρεση

Καθώς διαφαίνονταν όλο και πιο έντονοι οι τριγμοί στις πολιτικές του, η αυξανόμενη δύναμη των εσωκομματικών του αντιπάλων πέτυχε τελικά την καθαίρεσή του από την ηγεσία του κράτους το 1964.

Τρίτη, 13 Οκτωβρίου 1964: τίποτα δεν προμήνυε την επικείμενη θύελλα στη γραφική Κριμαία, όπου ο Νικίτα Χρουστσόφ περνούσε τις ολιγοήμερες διακοπές του. Εκείνο το φθινοπωρινό βράδυ, ο Σοβιετικός ηγέτης συζητούσε περί πολιτισμικών θεμάτων με τον Γάλλο υπουργό Επιστημών Παλεφσκί, ο οποίος φεύγοντας από την προεδρική "ντάτσα", δήλωσε σε ομοεθνή του δημοσιογράφο: "Ποτέ δεν βρήκα τον Χρουστσόφ σε καλύτερη φόρμα!". Κάποιοι άλλοι, όμως, είχαν διαφορετική γνώμη: την ίδια ώρα, στην έδρα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Σοβιετικής Ένωσης(ΚΚΣΕ), στη Μόσχα, έσπευσαν απροειδοποίητα οι κρατικές λιμουζίνες με τα μέλη του πανίσχυρου πολιτμπιρό, που συνεδρίασε μυστικά, ερήμην του Χρουστσόφ, "για ένα πολύ σοβαρό ζήτημα, που σχετίζεται με την υγεία του συντρόφου γενικού γραμματέα".

Τετάρτη 14 Οκτωβρίου: τα 330 μέλη της Κεντρικής Επιτροπής έσπευσαν απ' όλα τα σημεία της αχανούς χώρας στη Μόσχα για μία έκτακτη νυχτερινή συνεδρίαση. Εκεί, η αρχική τους αγωνία μετατράπηκε σύντομα σε έκπληξη πρώτου μεγέθους, όταν είδαν τον συνοφρυωμένο ηγέτη τους να σφυροκοπείται επί τέσσερις ώρες από τον θεωρητικό του κόμματος, Μιχαήλ Σουσλόφ, για "καίρια λάθη στην εξωτερική πολιτική της χώρας" και από τον επί των αγροτικών υπεύθυνο Ντιμίτρι Πολάνσκι για "σοβαρές παραβιάσεις των νόμων ανάπτυξης της σοσιαλιστικής οικονομίας". Ο πρόσφατα τιμημένος με το βραβείο Ειρήνης Λένιν ηγέτης του ΚΚΣΕ απάντησε σε μία προς μία τις κατηγορίες, δίνοντας τη μάχη με το πείσμα και τον αυθορμητισμό που είχε γνωρίσει όλη η ανθρωπότητα, όταν ο κοντόχοντρος Ουκρανός με τα σχιστά μάτια και το ανοιχτόκαρδο χαμόγελο άφηνε εμβρόντητο τον Ο.Η.Ε., χτυπώντας το παπούτσι του πάνω στο τραπέζι του Συμβουλίου Ασφαλείας για να εκδηλώσει την δυσαρέσκειά του.

Αλλά η απόφαση ήταν ειλημμένη και δεν έμενε παρά να επικυρωθεί. Ο 70χρονος Χρουστσόφ "παραιτήθηκε για λόγους υγείας και ηλικίας", όπως ανέφερε το επίσημο ανακοινωθέν του ΤΑΣΣ, την Πέμπτη 15 Οκτωβρίου, για να αντικατασταθεί στη μεν ηγεσία του κόμματος από τον κατά 12 χρόνια νεώτερό του Λεονίντ Ίλιτς Μπρέζνιεφ, στη δε πρωθυπουργία από τον 60χρονο Αλεξέι Νικολάγιεβιτς Κοσίγκιν. Η απόφαση έσκασε σαν βόμβα στη Μόσχα και στον υπόλοιπο κόσμο και οι υποθέσεις έδιναν και έπαιρναν: Πραξικόπημα των σταλινικών, επιστροφή στα "πέτρινα χρόνια" της προσωπολατρίας και της στυγνής καταπίεσης, εγκατάλειψη της ειρηνικής συνύπαρξης με τη Δύση και πορεία προς μία ολέθρια αναμέτρηση των υπερδυνάμεων. Αλλά, πάλι, δεν μπορούσε να εξηγηθεί ότι ο Μπρέζνιεφ ήταν από τους πιο ένθερμους χειροκροτητές του Χρουστσόφ και μόλις προ διμήνου είχε αναρριχηθεί στα ύπατα αξιώματα της Γραμματείας της Κεντρικής Επιτροπής ακριβώς χάρη στην εύνοια του προκατόχου του. Ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Λίντον Τζόνσον έδωσε ένα πρώτο στίγμα για την αλλαγή φρουράς στο Κρεμλίνο, με το καθησυχαστικό ραδιοφωνικό διάγγελμά του προς το αμερικανικό έθνος στις 18 Οκτωβρίου: "Δεν νομίζουμε ότι οι επιλογές του Νικίτα Χρουστσόφ υπέρ της ύφεσης στις διεθνείς σχέσεις οδήγησαν στην απομάκρυνσή του. Δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε τους λόγους που οδήγησαν σε αυτή τη μυστική απόφαση (...) Πάντως, η νέα σοβιετική κυβέρνηση μας ανακοίνωσε επίσημα, μέσω του πρεσβευτή Ντομπρίνιν, ότι δεν σχεδιάζει βασικές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική". Τις αμέσως επόμενες μέρες, αντιπροσωπείες πολλών κομμουνιστικών κομμάτων της Δύσης και της Ανατολής έσπευσαν στη Μόσχα, άλλες με ανησυχία κι άλλες με προσμονή, για να εκτιμήσουν από πρώτο χέρι τη νέα κατάσταση. Εκεί, οι νέοι Σοβιετικοί ηγέτες τούς παρουσίασαν μία έκθεση 29 σημείων, που συνιστά το επίσημο κατηγορητήριο εναντίον του Χρουστσόφ. Το αβίαστο συμπέρασμα είναι ότι ο Χρουστσόφ δεν εκπαραθυρώθηκε ούτε λόγω της ρήξης με τον Μάο Τσετούνγκ, ούτε λόγω της ειρηνικής συνύπαρξης με τις Η.Π.Α., ούτε λόγω της αποσταλινοποίησης, αλλά κυρίως λόγω της αποτυχίας του να αναζωογονήσει τη σοβιετική οικονομία, και ιδίως την αγροτική, όπου τα στοιχεία στασιμότητας και κρίσης ήταν ήδη ανησυχητικότατα. Παρ' όλα αυτά, οι αντιπρόσωποι πολλών κομμουνιστικών κομμάτων, όπως οΖορζ Μαρσέ από τη Γαλλία και ο Ενρίκο Μπερλινγκουέρ από την Ιταλία δήλωσαν ότι δεν πείστηκαν πλήρως από τις εξηγήσεις των Σοβιετικών συντρόφων τους, ενώ το ήδη αιρετικό Κομμουνιστικό Κόμμα Τσεχοσλοβακίας εξέφρασε την "έκπληξη και τη ζωηρή του συγκίνηση" για την απομάκρυνση του Χρουστσόφ. Έτσι, αν η ορμητική είσοδος του Χρουστσόφ στο πολιτικό προσκήνιο του Κρεμλίνου, με την περίφημη αποσταλινοποίηση, έφερε το πρώτο μεγάλο ρήγμα στον διεθνήκομμουνισμό, εκείνο με τον Μαοϊσμό, η έξοδός του δημιούργησε τα σπέρματα μίας καινούργιας "αίρεσης", που πολιτογραφήθηκε τα επόμενα χρόνια ωςΕυρωκομμουνισμός. Τουλάχιστον, ο παλιός μεταλλωρύχος και μέλος του κόμματος των μπολσεβίκων από το 1918 πέρασε στην Ιστορία ως ο μόνος Σοβιετικός ηγέτης που αποχαιρέτησε την εξουσία ομαλά και ειρηνικά εν ζωή.

Ο Νικίτα Χρουστσόφ πέθανε το 1971. Τα απομνημονεύματά του δημοσιεύτηκαν στον δυτικό κόσμο το 1970.

πηγή: wikipedia