Μια νέα βιογραφία του διάσημου Ολλανδού κλονίζει  τα δεδομένα.

Απόσπασμα από τηγκλονιστική "βιογραφία" του Βαν Γκογκ:

«Μια μοναχική σκιά περπατάει με βαρύ βήμα προς ένα σιταροχώραφο που χρυσίζει στον ήλιο. Κουβαλάει ένα καμβά, ένα καβαλέτο, μια τσάντα με μπογιές και κάνει μια γκριμάτσα πόνου. Τοποθετεί τα πράγματά του και αρχίζει να ζωγραφίζει πυρετωδώς, προσπαθώντας να αποτυπώσει την κίνηση του σιταριού πριν πιάσει καταιγίδα. Επιθετικά κοράκια έρχονται κατά πάνω του και τα αποφεύγει με τα χέρια του.

Προσθέτει στον καμβά απειλητικά σύννεφα και κοράκια. Σηκώνει τα μάτια από το καβαλέτο και η τρέλα φαίνεται να κατοικεί τα μάτια του. Κρύβεται κάτω από ένα δέντρο και γρατζουνάει κάποιες λέξεις: "Είμαι σε απόγνωση. Δεν βλέπω καμία διέξοδο".
Το σαγόνι του τρέμει, ψάχνει βαθιά στην τσέπη του. Η κάμερα γυρίζει προς το σιταροχώραφο. Ενας πυροβολισμός ακούγεται, τρομάζοντας τον χωρικό που κάθεται στην άμαξά του. Η μουσική ανεβαίνει σε κρεσέντο, κύμβαλα μπαίνουν στη σκηνή. Πρόκειται για μια θρυλική σκηνή, είναι ο θάνατος ενός από τους διασημότερους καλλιτέχνες του κόσμου, του Βενσάν Βαν Γκογκ.

Το επεισόδιο περιγράφεται στο Lust for Life, του συγγραφέα Irving Stone, το οποίο δημοσιεύτηκε το 1934 και μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο το 1956 από τον οσκαρικό σκηνοθέτη Vincente Minelli, με το "ιερό τέρας" του Χόλυγουντ Kirk Douglas στον κεντρικό ρόλο.

Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: όλα αυτά είναι βλακείες. Το κοινό ήθελε πάθος για έναν καλλιτέχνη που είχε το κουράγιο να κόψει το αυτί του. Πίστεψε λοιπόν ολοκληρωτικά τον θρύλο του Irving Stone για δήθεν αυτοκτονία

Αυτό είναι το πανδοχείο της οικογένειας Ravoux στο Auvers-sur-Oise της Γαλλίας, όπου ο Βαν Γκογκ πέθανε στις 29 Ιουλίου 1890.

Πήγαμε στα αρχεία Βαν Γκογκ
To 2001, όταν αποκτήσαμε πρόσβαση στα αρχεία του Ιδρύματος Van Gogh στο Αμστερνταμ, για πρώτη φορά, δεν υποπτευόμασταν πού θα κατέληγε η βιογραφία που επιχειρούσαμε να γράψουμε, δέκα χρόνια αργότερα. Ελπίζαμε ότι δεν θα ήταν, τουλάχιστον, ομοφυλόφιλος.

Γιατί όταν το 1998 γράψαμε τη βιογραφία τού Τζάκσον Πόλοκ οι κριτικοί μάς επιτέθηκαν γιατί αποκαλύψαμε ότι αυτός ο τόσος ανδροπρεπής ζωγράφος είχε ομοφυλοφιλικές τάσεις. Μας κατηγόρησαν τότε ότι βάψαμε ροζ τον Πόλοκ γιατί είμαστε οι ίδιοι gay.
Στην προκειμένη περίπτωση, δεν υπάρχει τέτοιο θέμα. Ο Βαν Γκογκ ήταν εντελώς ετεροφυλόφιλος.

Ποιος μπορεί να επιχείρησε να τον δολοφονήσει με μια σφαίρα στην κοιλιά;

Τα αρχεία διατηρούνται σε ένα σπίτι της παλιάς πόλης, δίπλα στο Μουσείο Βαν Γκογκ. Μας είχαν προειδοποιήσει ότι η υποδοχή που θα μας έκαναν εκεί θα ήταν παγωμένη. Ο ζωγράφος είναι εθνικός ήρωας και θα έπρεπε να ήμασταν προσεκτικοί. Παρότι έχουμε πάρει το Βραβείο Πούλιτζερ, δεν τους άρεσε που δεν μιλούσαμε ολλανδικά. Αλλά παρά τις προειδοποιήσεις, οι αρχειοθέτριες Fieke Pabst και Monique Hageman μας υποδέχτηκαν ολόθερμα.

Μας έφεραν ολόκληρες στίβες από αρχεία, πάντα με το χαμόγελο. «Είπαμε μήπως σας ενδιαφέρει κι αυτό», έλεγαν. Επί ολόκληρες εβδομάδες αντιγράφαμε κείμενα, συχνά στα ολλανδικά, τα οποία θα έπρεπε να μεταφράσουμε. Χρειάστηκαν 5 χρόνια σκληρής δουλειάς για να αποκτήσουμε το δικαίωμα να επισκεφτούμε το «χρηματοκιβώτιο» που βρίσκεται στα σπλάχνα του Μουσείου Βαν Γκογκ.

Είναι ένα τεράστιο δωμάτιο, χωρίς παράθυρα, φωτισμένο με λαμπτήρες νέον. Εκεί υπάρχουν στιβαγμένα τα έργα του ζωγράφου, σε κιβώτια από αλουμίνιο, τα οποία προορίζονται για εκθέσεις σε άλλα μουσεία. Ο πρώην διευθυντής των συλλογών του Μουσείου, Sjraar Van Heugen, μας έδωσε ένα κουτί το οποίο περιελάμβανε σχέδια που είχε ζωγραφίσει ο Βαν Γκογκ στην αρχή της καριέρας του.

Εκεί υπήρχαν επίσης γράμματα και αυθεντικά κείμενα τα οποία κρατούσαμε ανάμεσα στα χέρια μας, φορώντας γάντια. Σε ένα κιβώτιο διακρινόταν το διάσημο χάλκινο μπολ που ζωγράφισε σε μια από τις εκλεκτότερες νεκρές φύσεις του. Σε ένα άλλο κιβώτιο, το γυμνό από γύψο, το οποίο αναπαρίσταται σε δεκάδες σχέδια και έργα. Καταλάβαμε ξαφνικά ότι βρισκόμασταν μέσα στον φανταστικό κόσμο του Βαν Γκογκ και ότι ήμασταν περιτριγυρισμένοι από τα προσωπικά του αντικείμενα της καθημερινής ζωής.
Σε αυτό το σημείο είχαμε αρχίσει να δουλεύουμε στο κεντρικό θέμα της βιογραφίας του: στις συνθήκες του θανάτου του. Ο Βαν Γκογκ δεν έγραψε τίποτα για τις τελευταίες ημέρες της ζωής του. Αντίθετα με τις ταινίες που έχουν γίνει για τη ζωή του, δεν άφησε σημείωμα αυτοκτονίας. Εντυπωσιακό για έναν άνθρωπο ο οποίος όλη τη ζωή του έγραφε τα πάντα.
Το σημείωμα που βρέθηκε στην τσέπη του, υποτίθεται, μετά τον θάνατό του ήταν στην πραγματικότητα ένα γράμμα που έγραφε στον αδελφό του Τεό. Σε αυτό ο Βαν Γκογκ ζητούσε από τον αδελφό του να του στείλει μια μεγάλη ποσότητα μπογιάς, λίγες ημέρες πριν μια σφαίρα του τρυπήσει την κοιλιά, στις 27 Ιουλίου 1890.
Η σφαίρα δεν πέτυχε τα ζωτικά του όργανα και ο Βαν Γκογκ σιγοπέθαινε επί 29 ώρες.

Καμία από τις μαρτυρίες που συνελέγησαν τις επόμενες ημέρες δεν έκανε λόγο για αυτοκτονία. Ελεγαν μόνο ότι ο Βαν Γκογκ «τραυματίστηκε». Οι κάτοικοι του Auvers-sur-Oise, όπου πέρασε τους τελευταίους μήνες της ζωής του, κράτησαν επίμονη σιωπή για τα γεγονότα.

Παρότι είχε πολύ κόσμο στον δρόμο εκείνη την 27η Ιουλίου, κανείς δεν είχε δει τον Βαν Γκογκ στην τελευταία βόλτα της ζωής του. Κανείς δεν ήξερε αν είχε και πού είχε βρει το ρεβόλβερ. Κανείς δεν είχε δει αυτό το πιστόλι μετά τον θάνατό του.

Οι γιατροί που βρέθηκαν στο προσκεφάλι του δεν μπόρεσαν να δώσουν καμία εξήγηση για τα τραύματά του. Αλλά τα ερωτήματα είναι πολλά: γιατί κάποιος που θέλει να αυτοκτονήσει πυροβολεί τον εαυτό του στην κοιλιά; Γιατί σέρνεται επί χιλιόμετρα ως το δωμάτιό του, υποφέροντας από τρομερούς πόνους, αντί να ρίξει μια δεύτερη σφαίρα και να πεθάνει;
Ο άνθρωπος που υποστήριξε τη θέση της αυτοκτονίας ήταν ο φίλος του Εmile Bernard, ο οποίος έγραψε σε έναν κριτικό. Στον ίδιο κριτικό είχε γράψει δύο χρόνια νωρίτερα, όταν ο Βαν Γκογκ είχε κόψει το αριστερό αυτί του: "Ο καλύτερος φίλος μου, ο αγαπημένος μου Βενσάν, είναι τρελός. Από τη στιγμή που το κατάλαβα, τρελάθηκα κι εγώ ο ίδιος".
Ο Εmile Bernard δεν ήταν παρών όταν έπεσε ο πυροβολισμός, αλλά ήταν παρών στην κηδεία. Μαρτυρίες αναφέρουν ότι ο αστυνομικός που έκανε την έρευνα για τον θάνατό του τον ρώτησε στο κρεβάτι της αγωνίας "προσπαθήσατε να αυτοκτονήσετε;" και ο ζωγράφος έδωσε μια διφορούμενη απάντηση: "Νομίζω".
Αυτή η στιχομυθία έχει μεταφερθεί από ένα και μόνο πρόσωπο που ήταν εκεί, την Adeline Ravoux, κόρη του ιδιοκτήτη του πανδοχείου όπου ο Βαν Γκογκ έμενε στο Auvers και στο οποίο πέθανε.

Η Adeline ήταν 13 ετών το 1890 και η μαρτυρία της χρονολογείται από το 1953. Οσα είπε τα είχε ακούσει από τον πατέρα της, Gustave, που της τα είχε διηγηθεί μισό αιώνα νωρίτερα. Η ιστορία της άλλαζε κάθε φορά που τη διηγιόταν και συχνά πρόσθετε και νέους διαλόγους.

Η Adeline, από το χέρι του Βαν Γκογκ:

Την ίδια εποχή εμφανίστηκε και ένας άλλος μάρτυρας: ο Paul, γιος του Paul Gachet, του γιατρού που είχε ποζάρει σε έναν από τους διάσημους πίνακες του Βαν Γκογκ.

Ο νεαρός Paul ήταν 17 ετών. Πέρασε τη ζωή του λέγοντας υπερβολές για το πόσο σπουδαίος ήταν ο ίδιος και ο πατέρας του στη ζωή του ζωγράφου καθώς και για την αξία των πινάκων που είχε «βρει» στο στούντιο του Βαν Γκογκ, λίγες ημέρες μετά τον θάνατό του.

Αυτός έχει διηγηθεί ότι ο πυροβολισμός έγινε στα σιταροχώραφα, κοντά στο χωριό Auvers. Ακόμη και ο γιος του Τέο Βαν Γκογκ, ο οποίος ίδρυσε το ομώνυμο Μουσείο, αποκάλεσε τον νεαρό Paul Gachet πηγή «εξαιρετικά αμφίβολη». Αλλά όταν βγήκαν στην επιφάνεια αυτά τα γεγονότα, ο θρύλος του Εmile Bernard είχε ήδη σημαδέψει τη ζωή του Βαν Γκογκ, χάρη στην ταινία του Irving Stone και το ρομαντικό του έπος».