Εκείνη την εποχή αναπτύχθηκε στη Μυτιλήνη μια εντυπωσιακή και μεγαλοπρεπή αρχιτεκτονική κατοικίας, διαφορετική από τα τότε πρότυπα της οθωμανικής. Η κατοικία πλέον εξυπηρετεί διαφορετικές ανάγκες στέγασης, με ανέσεις και υπάρχουν οι δυνατότητες να τις εκφράσει κατασκευαστικά και αισθητικά. Οι ιδιοκτήτες τους ήταν επίλεκτα μέλη της χριστιανικής άρχουσας τάξης, εκπρόσωποι της τάξης των γαιοκτημόνων, μεγαλέμποροι και επιχειρηματίες των παροικιών του εξωτερικού, επιστήμονες, τοπικοί έμποροι και άλλοι.

Οι σημαντικότεροι Μυτιληναίοι δημιουργοί, ήταν ο αρχιτέκτων Αργύρης Αδαλής και οι εμπειρικοί Ασημάκης Φούσκας και Δημήτρης Μεϊμάρης, που ανέγειραν το μεγαλύτερο μέρος των αστικών μεγάρων και όλα σχεδόν τα δημόσια κτίρια. Ενδιαφέρον επίσης παρουσιάζει και η προσέλκυση σπουδαίων αρχιτεκτόνων από την Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη όπως ο Ξενοφών Λάτρης και ο Ιγνάτιος Βαφειάδης.

Υψηλές αρχιτεκτονικές δημιουργίες από τον Αργ. Αδαλή κατά τα πρότυπα του όψιμου αθηναϊκού κλασικισμού, του κοσμοπολίτικου στιλ Second Empire και του στιλ Picturesque, εμφανίζονται στο αρχιτεκτονικό προσκήνιο της Μυτιλήνης. Η ανερχόμενη κοσμοπολίτικη τάξη της εποχής εμπόρων και επιχειρηματιών της διασποράς, που επεδίωκε τη χλιδή και την επίδειξη εκφραζόταν με αυτό το εντυπωσιακό στιλ του νεοκλασικισμού.

Ανάμεσα στα 1880-1900 σημειώθηκε επίσης η ανέγερση μεγαλοπρεπών δημόσιων και κοινωφελών κτιρίων που διαθέτει μέχρι σήμερα η πόλη (το Δημαρχείο, το Παρθεναγωγείο, το Α΄Γυμνάσιο), η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ναού του Αγίου Θεράποντος, η διαμόρφωση δημοσίων χώρων (ελληνικό νεκροταφείο, δημοτικός κήπος) και άλλα.

Συγχρόνως δημιουργήθηκαν και ανεγέρθησαν βιομηχανικά κτίρια (ελαιοτριβεία, σαπωνοποιεία, νηματουργεία, αλευροποιεία), πάμπολα εργαστήρια και κτίρια επαγγελματικής χρήσης (ξενοδοχεία, τράπεζες), αρχιτεκτονικά μνημεία με επιβλητική αρχιτεκτονική προσαρμοσμένη αρμονικά στον περιβάλλοντα χώρο.

Σήμερα η Μυτιλήνη φαντάζει αρχόντισσα μέσα σ' αυτή την μοναδική ομορφιά των παλιών μεγαλοπρεπών κατοικιών και κτιρίων της, αφήνοντας εκστασιασμένο κάθε επισκέπτη της.