-Με ποια αφορμή ξεκίνησαν οι «Επανακατοικήσεις;» Ποιος ήταν ο στόχος της ομάδας σας;

Αφορμή αποτέλεσε και αποτελεί η καθημερινή επαφή με τον κόσμο, μέσα από την οποία προκύπτει μια στερεοτυπική και άτολμη στάση εκ μέρους του, όσον αφορά τις παρεμβάσεις που μπορεί να κάνει στον προσωπικό χώρο του, στο σπίτι του. Κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα για τις Επανακατοικήσεις, οι οποίες ξεκίνησαν ως δράση το καλοκαίρι του 2014, με μια ανοιχτή πρόσκληση σε όλους τους αρχιτέκτονες, καλλιτέχνες και ανθρωπολόγους που είναι μέλη του Συνδέσμου των Υποτρόφων του Ιδρύματος Ωνάση. Στόχος μας ήταν να δείξουμε πως αυτό που έχει σημασία όταν θέλουμε να ανακαινίσουμε το σπίτι μας δεν είναι το να βρούμε πολλά χρήματα ή να βάλουμε εντυπωσιακά υλικά και έπιπλα στον χώρο μας, αλλά το να σκεφτούμε ξανά πώς πραγματικά θέλουμε να ζήσουμε έξω από στερεότυπα και κοινωνικές συμβάσεις που συχνά μας επιβάλλονται σε υποσυνείδητο επίπεδο και μας εμποδίζουν από το να φτιάξουμε τον χώρο μας έτσι όπως πραγματικά επιθυμούμε.

-Ποιοι βρίσκονται πίσω από τη δράση;

Εκτός από εμένα που είμαι υπεύθυνη τη δράσης, επιστημονικός σύμβουλος σε αυτή την προσπάθεια είναι ο καθηγητής θεωρίας της αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο Παναγιώτης Τουρνικιώτης, ενώ η ομάδα των Επανακατοικήσεων αποτελείται επίσης από τους αρχιτέκτονες Στέλλα Κάτση Βλάση Καραγιάννη, Μέλπω Δάνου, Διονυσία Τριανταφύλλου, Αλέξανδρο Κιτρινιάρη, Σοφία Κιούση, Γιάννη Γράο Νίκο Πατσαβό, Όλγα Βενετσιάνου, τους καλλιτέχνες Ηώ Πάσχου, Λία Πέτρου, Αγγελική Σβορώνου, Αντώνη Κιουρκτσή, την αρχιτέκτονα τοπίου Αγγελική Παρασκευοπούλου και τους ανθρωπολόγους Παυλίνα Σπανδώνη και Τζίνα Σκιαδά. Βέβαια, θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε, ότι εκτός από τον Σύνδεσμο του Ιδρύματος Ωνάση, που διοργανώνει τόσο τη δράση όσο και την Ημερίδα όπου θα παρουσιαστεί, δίπλα μας έχουμε ως αρωγό το ίδιο το Ίδρυμα Ωνάση, που μας στηρίζει σε κάθε μας βήμα, σε κάθε μας ενέργεια.

-Ποια ήταν η ανταπόκριση του κόσμου στο κάλεσμα σας να ανοίξει τις πόρτες του σπιτιού του;

Αρχικά δεν υπήρξε έντονος ενθουσιασμός, κυρίως από εκείνη τη μερίδα των ανθρώπων που θα περίμεναν να τους δώσουμε εμείς χρήματα για να ανακατασκευάσουν το σπίτι τους. Εμείς αυτό που προσφέρουμε είναι συμβουλές και μελέτες για το πώς θα μπορούσαν να το κάνουν με έναν πραγματικά έξυπνο και οικονομικό τρόπο. Εκείνοι που το αποδέχτηκαν αυτό και μας έδωσαν την ευκαιρία να τους παρουσιάσουμε τη δράση, όχι μόνο ενθουσιάστηκαν με το project και μας άνοιξαν το σπίτι τους, αλλά μας άνοιξαν και την καρδιά τους!

-Αναζητούσατε κατοίκους της Αθήνας με διαφορετικά κοινωνικά χαρακτηριστικά;

Θέλαμε να ανατρέψουμε το στερεότυπο σύμφωνα με το οποίο η συνεργασία με έναν αρχιτέκτονα αφορά μόνο ανθρώπους με υψηλό οικονομικό και πολιτιστικό κεφάλαιο. Στόχος μας είναι να δείξουμε ότι η δουλειά του αρχιτέκτονα είναι χρήσιμη και στα μεσαία στρώματα. Καθώς, όμως, θεωρούμε ότι η αρχιτεκτονική έτσι τουλάχιστον όπως την προσεγγίζουμε εμείς διαπερνά τις τάξεις, μελετήσαμε και μια περίπτωση που ξεφεύγει από τα μεσαία στρώματα προς τα πάνω. Πάντως ενδεικτικά μια κάτοικος που συμμετείχε στο πρόγραμμα δουλεύει σε φαρμακείο, μια άλλη ασχολείται με τα οικιακά, ένας από τους κατοίκους μας είναι μάστορας- πλακάς, ένας άλλος εργάζεται σε μαγαζί με βιολογικά προϊόντα. Έχουμε και μια κάτοικο ροκ τραγουδίστρια, μια φωτογράφο, μια λογοθεραπεύτρια.

-Με ποιο τρόπο ο χώρος του σπιτιού μας επηρεάζει τη σχέση μας με τους γύρω αλλά και την ψυχολογία μας γενικότερα;

Φανταστείτε ένα ισόγειο διαμέρισμα με μεγάλες πτυσσόμενες τζαμαρίες που βλέπουν σε έναν κήπο, ο οποίος ανήκει σε όλους τους ενοίκους της πολυκατοικίας, αλλά τον φροντίζει μόνο εκείνος ο κάτοικος που αγαπάει τη φύση. Κάθε μέρα βγαίνει έξω και απολαμβάνει να ποτίζει τα φυτά, να μυρίζει το χώμα, να τον χτυπάει ο ήλιος. Όταν έχει καλό καιρό, μαζεύει τις τζαμαρίες στην άκρη και το καθιστικό του ενοποιείται με τον κήπο, το φως πλημμυρίζει το χώρο, ενώ ο κάτοικός μας κάθεται στον καναπέ του, κοιτάζει προς τα λουλούδια του και ακούει έξω να παίζουν τα παιδιά του, μαζί με τα παιδιά των άλλων οικογενειών. Φανταστείτε τώρα το ίδιο σπίτι, με μικρά στενά παράθυρα προς τον κήπο, βελούδινες σκουρόχρωμες κουρτίνες από μέσα για κόβουν τα βλέμματα που πάνε να υπερβούν το σπίτι-οχυρό. Ο κάτοικός μας κάθεται σε έναν καναπέ στο ημίφως και βλέπει τηλεόραση. Η γυναίκα του γκρινιάζει που ζουν σε ισόγειο, το οποίο βλέπει στον ακάλυπτο της πολυκατοικίας. Τα παιδιά είναι κλεισμένα στη μικρή κουζίνα, δεν μπορούν να τρέξουν όσο θέλουν και εκτονώνονται με φωνές, που αντιλαλούν σε όλο το σπίτι. Νομίζω ότι οι εικόνες των δύο σπιτιών είναι ενδεικτικές για το πώς δύο αρχιτεκτονικές επιλύσεις θα επηρέαζαν τον ψυχισμό ενός ανθρώπου που αγαπά να βρίσκεται έξω και να έχει σχέση με τη φύση. Αντίστοιχα, φαίνεται και το πώς θα διαμορφώνονταν οι σχέσεις του με τους ανθρώπους στη μια και πώς στην άλλη περίπτωση.

-Πώς ο χώρος διαμορφώνει τις ενδοοικογενειακές σχέσεις;

Καταρχάς αν αναπαράγουμε διαρκώς στερεότυπα ως προς το πώς οφείλουμε να φτιάξουμε το σπίτι μας και δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας και στους άλλους να εκφράζουμε τις ουσιαστικές ιδιαιτερότητές μας στο χώρο μας -και δεν εννοώ ποια από τις 200 αποχρώσεις του μπεζ θα επιλέξουμε για τους τοίχους- τότε δεν μπορούμε να θεμελιώσουμε μια σωστή σχέση ούτε με τον εαυτό μας ούτε με τους άλλους. Επίσης, η αναμόρφωση του χώρου μας όσο εξελίσσεται η ζωή και αλλάζουν οι ρόλοι μέσα στην οικογένεια εξασφαλίζει καλές σχέσεις μεταξύ των μελών. Σε μια περίπτωση που εξετάσαμε στις Επανακατοικήσεις οι κάτοικοι βρίσκονται σε μια φάση της ζωής τους που τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι. Εκεί προτείνουμε, για παράδειγμα, μια αναμόρφωση της κάτοψης ώστε το παιδικό δωμάτιο να μπορεί να ανοίγει και να ενοποιείται με τον χώρο του καθιστικού. Το καθιστικό επίσης μετασχηματίζεται τώρα με στόχο να δοθεί προτεραιότητα στα ενδιαφέροντα του ζευγαριού, στις συλλογές από δίσκους και ταινίες που έχει ο πατέρας, ή σε πολυάριθμα αντικείμενα για τη μαγειρική που ευχαριστούν τη σύζυγο. Φεύγοντας, δηλαδή, τα παιδιά, το σπίτι δεν “πενθεί” διαρκώς την απουσία τους μέσα από το κλασσικό “άδειο παιδικό δωμάτιο”, αλλά γιορτάζει μια άλλη φάση του ζευγαριού όπου τα άτομα μπορούν να απολαύσουν εκ νέου προσωπικά ενδιαφέροντα τα οποία μπορεί να είχαν περιοριστεί κατά τη φάση της ανατροφής των παιδιών.

-Τι θα άλλο θα δούμε στην Ημερίδα, την οποία διοργανώνετε στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση την προσεχή Δευτέρα 6 Ιουνίου;

Η Ημερίδα εκτός από τις 9 μελέτες, αναμένεται να προκαλέσει ένα μεγάλο γόνιμο διάλογο μεταξύ του κοινού και της ομάδας που θα αλλάξει βαθιά και ριζικά τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε μέχρι σήμερα την κατοίκηση. Είναι μια ημερίδα που απευθύνεται μόνο σε αρχιτέκτονες ή σε κάθε κάτοικο της πόλης; Η ημερίδα απευθύνεται σε κάθε κάτοικο της πόλης. Είτε αυτός ζει σε ένα δυάρι στο Παγκράτι, είτε σε μια μεζονέτα στο Ψυχικό.

-Τι φιλοδοξείτε να αλλάξει στη σχέση κατοίκου-αρχιτεκτονικής σε σχέση με τον προσωπικό του χώρο;

Θα θέλαμε να γίνει κατανοητό ότι η συνεργασία με έναν αρχιτέκτονα είναι εξαιρετικά χρήσιμη στη φάση της αναμόρφωσης ενός σπιτιού. Ο αρχιτέκτονας δεν θα δώσει ιδέες τις οποίες μπορεί ένας άνθρωπος να έχει και μόνος του ή να βρει διαβάζοντας ένα περιοδικό. Ο αρχιτέκτονας θα αναπτύξει μια βαθιά συζήτηση με τον κάτοικο βοηθώντας τον πάνω από όλα να συνειδητοποιήσει το δικό του αξιακό σύστημα και να υπερβεί ένα σωρό στερεότυπα που κουβαλάει ασυνείδητα και τα οποία τον κάνουν να αναπαράγει το σπίτι που θέλει “η μαμά του, ή ο φίλος του, ή το περιοδικό” και όχι αυτό που θέλει ο ίδιος. Ταυτόχρονα μέσα από την ημερίδα που κάνουμε θέλουμε να δείξουμε και στους αρχιτέκτονες ότι η σχέση με τον άνθρωπο για τον οποίο σχεδιάζουν δεν είναι πηγή δυσκολιών και συμβιβασμών αλλά αντίθετα μπορεί να λειτουργήσει ως ένα απίστευτα πλούσιο πεδίο ανταλλαγών, σκέψεων και αστείρευτης έμπνευσης για δημιουργία.

Η Μυρτώ Κιούρτη είναι Αρχιτέκτονας Διδάκτωρ ΕΜΠ, διδάσκουσα στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Πανεπιστημίου Πατρών.

Infobox

Ημερίδα Επανακατοικήσεις

Πού: Στέγη Ιδρύματος Ωνάση

Πότε: Δευτέρα 6 Ιουνίου, (12:30-20:30)

Είσοδος: Ελεύθερη

Διοργανωτής: Σύνδεσμος Υποτρόφων Ιδρύματος Ωνάση

Υποστηρικτής: Ίδρυμα Ωνάση

Πληροφορίες: 210 3713011. www.onassis-scholars.gr