Είναι ίσως το αρχαιότερο παιχνίδι που επιζεί μέχρι και τις ημέρες μας, αφού η πρώτη του εμφάνιση μαρτυρείται στη Μεσοποταμία, την περίοδο περίπου 2900 με 1800 π.Χ. Ο Άγγλος αρχαιολόγος Σερ Λέοναρντ Γούλεϋ ανακάλυψε, κατά τη διάρκεια ανασκαφών στην Ουρ της Χαλδαίας, ένα στολισμένο ταμπλό παιχνιδιού, το οποίο φαίνεται πως είναι το αρχαιότερο ταμπλό τάβλι. Ένα παρόμοιο παιχνίδι φαίνεται πως παιζόταν και στην Αρχαία Αίγυπτο, το Senet ή «παιχνίδι των τριάντα τετραγώνων».

Και τα δύο παραπάνω παιχνίδια είχαν κάπως διαφορετικό ταμπλό από το σημερινό τάβλι: αποτελούνταν από τρεις σειρές των δέκα τετραγώνων, τη μία δίπλα στην άλλη, όμως φαίνεται πως η φιλοσοφία ήταν η ίδια. Οι παίκτες είχαν πέντε πούλια ο καθένας και ξεκινώντας από αντίθετες πλευρές του ταμπλό, έπρεπε να τα φτάσουν στην αντίθετη άκρη και να τα βγάλουν από το ταμπλό πριν από τον αντίπαλο. Αντί για ζάρια, οι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν τέσσερις βέργες με δύο πλευρές, και προχωρούσαν ένα πούλι ανάλογα με το συνδυασμό των πλευρών των βεργών.

Άλλο ένα αρχαίο παιχνίδι σχετικό με το τάβλι που είναι άξιο αναφοράς είναι το Τακτέ Νάρντ. Ήταν περσικό, παιζόταν περίπου το 1600 πΧ και έμοιαζε πολύ περισσότερο με το σημερινό τάβλι. Είχε 24 σημεία και 30 πούλια, 15 άσπρα και 15 μαύρα, και ένα ζευγάρι ζάρια. Το όνομά του σήμαινε «Μάχη σε ξύλο» και μεταφέρθηκε στην Ευρώπη από τους Άραβες. Αργότερα το παιχνίδι εμφανίζεται στην Ελλάδα (με το όνομα Πεσσοί) και στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία (με το όνομα Ludus Duodecim Scriptorum – παιχνίδι των δώδεκα γραμμάτων).

Είναι ίσως το αρχαιότερο παιχνίδι που επιζεί μέχρι και τις ημέρες μας

Τα δύο αυτά παιχνίδια έχουν την ίδια μορφή με το αρχαιότερο, που βρέθηκε στη Μεσοποταμία, δηλαδή τρεις σειρές από 12 τετράγωνες θέσεις (ή 12 σειρές των τριών θέσεων, από όπου και η λατινική εκδοχή παίρνει το όνομά της). Το 50 μ.Χ. περίπου, το παιχνίδι απλοποιήθηκε: αφαιρέθηκε η μεσαία σειρά θέσεων και απέμειναν οι δύο ακριανές, και όπως φαίνεται επιτράπηκε σε μία θέση να είναι περισσότερα από ένα πούλια, οπότε και το τάβλι άρχισε να παίρνει μια μορφή πλησιέστερη στη σημερινή. Το τάβλι στο Μεσαίωνα.

Στο Μεσαίωνα πλέον, το παιχνίδι ήταν αρκετά γνωστό στην Ευρώπη, και είχε αποκτήσει δική του ονομασία και φήμη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Μερικά από τα ονόματά του ήταν «Tables» (Αγγλία), «Tavola Reale» (Ιταλία), «Tablas Reales» (Ισπανία). Ωστόσο σημειωτέο είναι πως, παρά τη δημοτικότητά του, το τάβλι κατά περιόδους απαγορεύτηκε ή κατακρίθηκε από την Εκκλησία σε κάποιες χώρες, καθώς είχε χαρακτήρα τυχερού παιχνιδιού.

Ο Λουδοβίκος ο Θ’ της Γαλλίας, το 1254, απαγόρευσε στους αυλικούς να παίζουν τάβλι, και στη συνέχεια έκανε το ίδιο σε όλους τους υπηκόους του. Το γνωστότερο παράδειγμα αντίδρασης κατά του ταβλιού είναι η διαταγή του Καρδινάλιου Γουόλσεϋ, της αυλής του Χένρυ του Η’, το 1526, να καούν όλα τα ταμπλό. Οι Άγγλοι παίκτες του παιχνιδιού σκέφτηκαν να καμουφλάρουν το ταμπλό κατασκευάζοντάς το αναδιπλούμενο, για να μοιάζει χοντρικά με βιβλίο. Σε αυτή την ιδέα οφείλει το σημερινό ταμπλό τη μορφή του.

Στο Μεσαίωνα πλέον, το παιχνίδι ήταν αρκετά γνωστό στην Ευρώπη, και είχε αποκτήσει δική του ονομασία και φήμη σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Μερικά από τα ονόματά του ήταν «Tables» (Αγγλία), «Tavola Reale» (Ιταλία), «Tablas Reales» (Ισπανία). Ωστόσο σημειωτέο είναι πως, παρά τη δημοτικότητά του, το τάβλι κατά περιόδους απαγορεύτηκε ή κατακρίθηκε από την Εκκλησία σε κάποιες χώρες, καθώς είχε χαρακτήρα τυχερού παιχνιδιού.

Ο Λουδοβίκος ο Θ’ της Γαλλίας, το 1254, απαγόρευσε στους αυλικούς να παίζουν τάβλι, και στη συνέχεια έκανε το ίδιο σε όλους τους υπηκόους του. Το γνωστότερο παράδειγμα αντίδρασης κατά του ταβλιού είναι η διαταγή του Καρδινάλιου Γουόλσεϋ, της αυλής του Χένρυ του Η’, το 1526, να καούν όλα τα ταμπλό.

Οι Άγγλοι παίκτες του παιχνιδιού σκέφτηκαν να καμουφλάρουν το ταμπλό κατασκευάζοντάς το αναδιπλούμενο, για να μοιάζει χοντρικά με βιβλίο. Σε αυτή την ιδέα οφείλει το σημερινό ταμπλό τη μορφή του. Τον 18ο αιώνα, το τάβλι είχε ανέβει στα μάτια της Εκκλησίας, και πλέον θεωρούταν εποικοδομητικός τρόπος να περνά κανείς το χρόνο του. Έτσι, το 1743, ο Έντμουντ Χόιλ (Edmund Hoyle), γνωστός Άγγλος ειδικός επιτραπέζιων παιχνιδιών, εξέδωσε μια «Πραγματεία πάνω στο παιχνίδι του ταβλιού» (συνεχίζοντας τις πραγματείες του για άλλα δημοφιλή παιχνίδια της εποχής, όπως το whist, το σκάκι και άλλα), τυποποιώντας τους κανόνες του παιχνιδιού και υποδεικνύοντας τακτικές για βέλτιστο παιχνίδι, οι οποίες είναι γενικά παραδεκτές ως χρήσιμες, ακόμα και σήμερα. Το παιχνίδι έφτασε στην Αμερική ταυτόχρονα με την Ευρώπη.

Οι λογαριασμοί εξόδων του Τόμας Τζέφερσον το 1776, περίπου τον καιρό που έγραφε την Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας, δείχνουν κέρδη και απώλειες από παιχνίδια τάβλι. Σε αυτή την περίοδο το παιχνίδι πήρε και το σημερινό του (διεθνές) όνομα: στα μέσα του 17ου αιώνα, οι Σάξονες το ονόμασαν «bac» (πίσω) – «gamen» (παιχνίδι), επειδή όταν ένα πούλι «πιάσει» ένα άλλο, αυτό επιστρέφει πίσω στην αρχή.

Δεν ήταν δυνατόν ένα τόσο δημοφιλές παιχνίδι να μην είχε και τις δικές του εκφράσεις που λέγονται κατά την διάρκεια του παιχνιδιού και, όπως θα δείτε και παρακάτω, άνετα θα γράφαμε βιβλίο.

Ταβλάδόρος ή ταβλαντάς: Αυτός που παίζει τάβλι, αλλά συνήθως για να του δώσει κανείς τα εύσημα (μεγάλος ταβλαδόρος).

Τα ζάρια στο μάστορα: Με αυτή τη φράση πρέπει να δώσει ο αντίπαλος που έχασε ένα παιχνίδι τα ζάρια στα χέρια του παίκτη που κέρδισε για να ξεκινήσει την πρώτη ζαριά σε ένα καινούργιο παιχνίδι, όπως δικαιούται ο νικητής.

Του τα’ δωσε στα χέρια: Για πούλια που χτυπήθηκαν και βγήκαν εκτός παιχνιδιού.

Όσο πιο βαθιά, τόσο πιο καλά: Όταν ο παίκτης αφήνει ένα πιασμένο πούλι στο πλακωτό για να πιάσει κάποιο άλλο πιο κοντά στη μάνα του αντιπάλου

Μήπως να παίξεις και με το στόμα ή μιλάς στα ζάρια;: Όταν κάποιος έχει εκνευριστεί με τις ζαριές του αντιπάλου

Ένα, για να κρεμάω το καπέλο μου: Όταν ο παίκτης νικάει στο πρώτο παιχνίδι της παρτίδας.

Τρύπια χέρια έχεις;: Όταν ο αντίπαλος έχει πετάξει τα ζάρια εκτός ταμπλό.

Γιούρια γιούρια στο νταβά με τα κουλούρια: Αγαπημένη έκφραση μετά από πολυπόθητη ζαριά που πλέον φέρνουμε τον αντίπαλο σε άσχημη θέση

Αυτό ούτε φυλακισμένοι δεν το παίζουνε: Για παιχνίδι που είναι σίγουρα χαμένο για τον αντίπαλο, αλλά επιμένει χωρίς να εγκαταλείπει.

Αυτό θα πάει από πούλια: Δηλαδή θα το χάσεις διπλό το παιχνίδι προσπαθώντας να βάλεις ακόμα πούλια «μέσα».

Και τώρα αρχίζει η συγκομιδή: Όταν ξεκινάμε να μαζεύουμε και ο αντίπαλος όχι ακόμη.

Πάλι διπλές έφερα;: Εξιλέωση για τις διπλές που φέρνουμε

Έχουνε κι αδερφές: Όταν ξαναφέρνουμε διπλές.

Μια, δυό, τρείς και ο Χατζηπετρής: Όταν παίζεις διπλές και με την τέταρτη πιάνεις πούλι του αντιπάλου.

Έλα στον παππού, στον θείο ή σε άλλα συγγενικά πρόσωπα, Για come του δώθε: Το χρησιμοποιούμε όταν πιάνουμε πούλι στο πλακωτό ή χτυπάμε στις πόρτες.

Τρία βασικά παιχνίδια υπάρχουν: οι Πόρτες (που αντιστοιχεί στο δυτικό τάβλι), το Πλακωτό και το Φεύγα. Επίσης υπάρχει μεγάλη ποικιλία άλλων παιχνιδιών και παραλλαγών όπως το Γκιούλ (το οποίο σε κάποιες περιοχές της Ελλάδας θεωρείται επίσης βασικό) και το Ασσόδυο, αλλά και μερικά παιδικά παιχνίδια, όπως τα Βαρελάκια και τα Βατραχάκια που χρησιμοποιούν το ταμπλό και τα πούλια του ταβλιού.

Σχετικά με τον παράγοντα τύχης, το ζάρι αποτελεί έναν εξωτερικό παράγοντα που μπορεί να ευνοήσει κάποιον παίκτη και κάνει το τάβλι ένα παιχνίδι τεχνικό αλλά και τυχερό. Από τα προηγούμενα παιχνίδια, το Πλακωτό γενικά θεωρείται ότι έχει τον σχετικά μικρότερο παράγοντα τύχης, το Φεύγα ότι έχει μεγαλύτερο παράγοντα τύχης από το Πλακωτό και ότι οι Πόρτες ακόμα μεγαλύτερο παράγοντα τύχης και από τα δύο (το Ασσόδυο ακόμα μεγαλύτερο από τις πόρτες και το Γκιούλ είναι καθαρά τυχερό και όχι τεχνικό).

Σημειώνεται όμως, ότι αυτό σχετίζεται με την δυνατότητα που κατέχει το ζάρι να ευνοεί τον έναν ή τον άλλον παίκτη και όχι με τις τεχνικές απαιτήσεις του κάθε παιχνιδιού. Για παράδειγμα στο πλακωτό ένας παίκτης μπορεί από καθαρή τύχη να φέρει ζάρι και να πλακώσει ένα πούλι «βαθιά» στην περιοχή του αντιπάλου και να έρθει έτσι σε πολύ πλεονεκτική θέση. Αυτή είναι μια πιθανότητα που δίνει κάπως αυξημένο χαρακτήρα τύχης στο πλακωτό, αλλά οι τεχνικές ικανότητες που απαιτούνται από έναν παίκτη για να έχει πιθανότητα να ανατρέψει αυτήν την δυσμενή θέση ίσως είναι ανώτερες από αυτές που συναντά κάποιος στις Πόρτες.

Σχετικά με το είδος των τεχνικών απαιτήσεων οι Πόρτες έχουν κάπως περισσότερες απαιτήσεις τακτικής, το Πλακωτό κάπως περισσότερες απαιτήσεις στρατηγικής και το Φεύγα είναι περισσότερο ισορροπημένο τόσο σε απαιτήσεις τακτικής όσο και στρατηγικής. Είτε είναι θέμα τεχνικής, είτε της θεάς τύχης, το τάβλι είναι ένα παιχνίδι που γεμίζει ευχάριστα τον ελεύθερο χρόνο μας, μπορεί να παιχθεί από όλους και έχει εκατομμύρια φανατικούς οπαδούς.