«Αν κανείς πει κάτι κακό για τη φυλακή στο τηλέφωνο, ο αξιωματικός κόβει τη γραμμή και τον καλεί», τολμά να πει το παιδί λίγο πριν το τέλος της ποινής του. Ο Ανγκέλ φυλακίστηκε για 8 μήνες εξαιτίας επιθέσεων και κλοπών που διέπραξε. Το Μποϊτσινόβτσι στις 29 Ιανουαρίου έγινε αντικείμενο έκθεσης της Επιτροπής για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων του Συμβουλίου της Ευρώπης. Η έκθεση έδωσε προθεσμία τριών μηνών στη Σόφια για να αντιδράσει στην κατάσταση ενώ ανάγκασε  το υπουργείο Δικαιοσύνης να αρχίσει έρευνα και να αποδεχθεί να μισανοίξει τις πόρτες του ιδρύματος στους δημοσιογράφους.

Πρώτη η Ελλάδα στις φυλακίσεις ανηλίκων

Ανάλογες συνθήκες επικρατούν στα σωφρονιστικά ιδρύματα όλων των χωρών. Το γεγονός καταδικάζεται, μα προκαλεί ακόμα περισσότερη οργή σαν έχεις να κάνεις με παιδιά. Παιδιά που διέπραξαν εγκλήματα, θα σπεύσουν να σημειώσουν κάποιοι. Και γι’ αυτό το σωφρονιστικό σύστημα θα επουλώσει πάνω τους όλες τις πληγές ενός σάπιου συστήματος που ψάχνει απεγνωσμένα τρόπους να σώσει το τομάρι του.

Πρόσφατα η Ανεξάρτητη Αρχή αποκάλυψε πως 406 κρατούμενοι ζουν συνωστισμένοι σε μικρά κελιά και πολλοί από αυτούς κοιμούνται στο έδαφος χωρίς στρώματα. Την ίδια στιγμή, ο Συνήγορος του Πολίτη διαπίστωσε ότι υπάρχουν ανήλικοι που δεν έχουν μέχρι σήμερα διαχωριστεί από τους νεαρούς ενηλίκους και προσωρινά κρατούμενοι που δεν έχουν διαχωριστεί από τους καταδικασμένους, γεγονός το οποίο επιφυλάσσει πλήθος κινδύνων για τα παιδιά. Στο μεταξύ, η ιστοσελίδα Prison Watch UK μνημονεύει την Ελλάδα ως τη χώρα μεταξύ αυτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και της Ανατολικής Ευρώπης που έρχεται πρώτη στις φυλακίσεις ανηλίκων.

Στο κείμενο της Έκθεσης για τα περιστατικά βίας, η Επιτροπή δηλώνει συγκλονισμένη από την κατάσταση στις φυλακές του Μποϊτσινόβτσι, όπου «η μεγάλη πλειοψηφία των παιδιών που ρωτήθηκαν κατήγγειλαν ότι πέφτουν θύματα συστηματικού ξυλοδαρμού από το προσωπικό της φυλακής».  Στα μέσα του Δεκεμβρίου η Επιτροπή του Ελσίνκι είχε καταγγείλει στις αρχές συστηματική βία και κακοποίηση των κρατουμένων γιατί «μίλησαν δυνατά», «κάπνισαν στην αίθουσα της τηλεόρασης», ή γιατί «δεν καθάρισαν καλά».

Σωφρονισμός… χωρίς αποτέλεσμα

«Οχτώ ημέρες πριν από το δικαστήριο και δεν έχω όρεξη, δεν έχω μυαλό για τίποτα. Δεν βγαίνω από το κελί, δεν μιλάω σε κανέναν, είμαι μόνος μου με τις σκέψεις μου.

Σκέφτομαι συνέχεια πώς θα πάει το δικαστήριο, τι θα κάνω αν καταδικαστώ και τι θα κάνω αν αποφυλακιστώ. Αυτό είναι που με σκοτώνει. Όταν σκέφτομαι τι θα έκανα αν ήμουν έξω… Φαντάζομαι τη μητέρα μου να κάθεται δίπλα μου. Με τους φίλους μου να διασκεδάζουμε όλοι μαζί. Θα έβλεπα κόσμο, όλων των ηλικιών, θα μύριζα τον καθαρό αέρα, θα χάζευα τη θέα της θάλασσας. Πολλές φορές προσποιούμαι ότι αποφυλακίζομαι. Αφήνω αυτή την πόρτα που με χωρίζει από την κοινωνία πίσω μου και τότε όλα αλλάζουν. Είμαι ελεύθερος, αισθάνομαι ότι πετάω, αγκαλιάζω τους δικούς μου και χαμογελάω από χαρά. Αλλά τώρα έρχεται πάλι η σκιά του δικαστηρίου. Όλα μου τα όνειρα κρίνονται από μία απόφαση - μία λέξη. Είδες τι σου κάνει ο πρόεδρος με μία λέξη! Σου λέει ένα “ισόβια” και πάνε όλα».

Το κείμενο αποτελεί μαρτυρία ανήλικου φυλακισμένου που αναρτήθηκε στην ιστοσελίδα theschooligans.gr. ενώ παραθέτει με κάθε λεπτομέρεια την πραγματικότητα, τη ρουτίνα της φυλακής μέσα από τα μάτια ενός παιδιού. Η προβληματική για την κράτηση των νεαρών παραβατών έχει επανειλημμένα απασχολήσει τόσο την επιστημονική κοινότητα όσο την κοινή γνώμη. Η πρώτη επαναληπτική έρευνα για τα ελληνικά δεδομένα, η οποία πραγματοποιήθηκε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών  κατέγραψε την πορεία ζωής, μετά τη φυλακή και σε χρονικό άνοιγμα πενταετίας, των ανηλίκων οι οποίοι είχαν υπάρξει κρατούμενοι το έτος 1993 στα τότε Σωφρονιστικά Καταστήματα Ανηλίκων της χώρας -Κορυδαλλού και Κασσαβέτειας- και αξιολόγησε  την επίδραση της ιδρυματικής εμπειρίας και τις παραμέτρους οργάνωσης των συνθηκών μετασωφρονιστικής αποκατάστασης. Σύμφωνα με τα συμπεράσματα, μόλις ένας στους πέντε ανηλίκους που ερευνήθηκαν δεν οδηγήθηκε ποτέ και πάλι στις φυλακές, ούτε και του επιβλήθηκε νέα ποινή.

Εξαιρετικά ανησυχητικό είναι και το γεγονός πως οι περισσότεροι ανήλικοι κατά τη διάρκεια της κράτησής τους είναι πλήρως ιδρυματοποιημένοι και μάλλον παραιτημένοι από την επιθυμία για μετάβαση στην κοινωνική ζωή. Όσοι ανήλικοι συμμετείχαν στην έρευνα ήταν πολυυπότροποι και με αξιόποινες παραβάσεις μικρής, σχετικά, σημασίας όπως κλοπές. Η κατάσταση για τη χρονική περίοδο «μετά τη φυλακή» δε διαγράφεται καλύτερη. Τα ναρκωτικά, το στίγμα του αποφυλακισμένου, η έλλειψη υποστηρικτικού περιβάλλοντος, τα προβλήματα στέγης αλλά και τα χαμηλά επαγγελματικά εφόδια αποτελούν μερικούς μόνον παράγοντες αποθάρρυνσης των νεαρών.