Η ιστορία της παραγωγής και της αλίευσης του ξεκινάει από την λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου και όταν πλέον η ζήτηση του αυξήθηκε κατακόρυφα αναζητήθηκε και σε άλλες θάλασσες του πλανήτη. Αλιεύτηκε στην Καραϊβική στις ακτές της Φλώριδας και της Κούβας, όμως η ποιότητα των αλιευμάτων ήταν πολύ κατώτερη από αυτή της μεσογείου. Στις ακτές της Μαδαγασκάρης στον κόλπο της Βεγγάζης και στις Φιλιππίνες έγινε επίσης σπογγαλιεία όμως με ποιότητα κατώτερη και από αυτή της Αμερικής. Τα καλύτερα ποιοτικά σφουγγάρια βρίσκονταν στην Ανατολική Μεσόγειο.

Επάγγελμα σκληρό και επικίνδυνο, έγινε μεγάλο προνόμιο για τα άγονα και φτωχά νησιά του Αιγαίου. Στα τέλη του 18ου αιώνα στα Δωδεκάνησα, Κάλυμνο, Σύμη, Χάλκη και Καστελόριζο δημιουργήθηκαν τα πρώτα σπουδαία σπογγαλιευτικά κέντρα. Αργότερα Καλύμνιοι, Συμιακοί, Υδραίοι σφουγγαράδες ανακάλυψαν και επέκτειναν την αλιεία τους και στις ακτές της Β. Αφρικής, έτσι οι τόποι ψαρέματος πλέον απλώνονται σε όλη τη μεσόγειο από την Αδριατική έως και την Κύπρο.

Οι πρώτοι έμποροι σφουγγαράδες αγόραζαν την πραμάτεια τους και την πωλούσαν γυρνώντας στους δρόμους της Σμύρνης, της Κωνσταντινούπολης, της Οδησσού φτάνοντας έως και την Αγία Πετρούπολη. Καλύμνιοι σπογγέμποροι ο Θεόφιλος Κουτρούλης και ο Μιχαήλ Τουλουμάρης διέδωσαν την χρήση του σφουγγαριού στις αγορές της Βορείου Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας. Μεγάλοι εμπορικοί οίκοι εμφανίζονται στην Ύδρα στην Κάλυμνο τη Σύμη με διακίνηση σφουγγαριού στις χώρες Ευρώπης και Αμερικής.

Στη δεκαετία του 1860 λόγω της μεγάλης ζήτησης του σφουγγαριού δοκιμάστηκε η αλίευση με σκάφανδρο και πολύ αργότερα εμφανίστηκαν και άλλες καταδυτικές μηχανές, όπως το Φερνέζ και μετέπειτα η αυτόνομη κατάδυση με μποτίλιες. Μεγάλη όμως ήταν και η αύξηση των θυμάτων από την αλιεία με καταδυτικά εργαλεία. Η νόσος των δυτών, όπως και οι θάνατοι από ασφυξία ή ολική παράλυση θέριζαν τους σφουγγαράδες της εποχής, λόγω της άγνοιας των κανόνων κατάδυσης και της παρατεταμένης διαμονής τους στο βυθό.

Η μεγάλη χρήση καταδυτικών συσκευών οδήγησαν στη υπεραλίευση και κατά συνέπεια στην αποψίλωση των βυθών από τα σφουγγάρια. Σιγά σιγά τα πεδία αλίευσης μειώθηκαν σημαντικά στην Μεσόγειο με αποτέλεσμα και την μείωση των ασχολούμενων πληθυσμών των νησιωτικών περιοχών με την σπογγαλιεία.

Μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο και τις καταστροφές του μόνο η Κάλυμνος θα ανασυγκροτηθεί και θα παραμείνει η μοναδική σπογγαλιευτική δύναμη στην Ελλάδα με εξαγωγές σε Ευρώπη και Αμερική και τεράστιο συναλλαγματικό όφελος για την πατρίδα μας. Μετά το 1970 αρχίζει η παρακμή της σπογγαλιείας και στην Κάλυμνο, το τεχνητό σφουγγάρι αναβαθμίζεται και αντικαθιστά το φυσικό σε όλες τις χρήσεις και ολοκληρώνοντας την καταστροφή το 1986 μια τρομερή ασθένεια των σφουγγαριών κατέστρεψε ολοσχερώς όλα τα αλιευτικά πεδία της Μεσογείου.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια ανάκαμψη στον τομέα της σπογγαλιείας γεγονός που προδίδει ευοίωνες προοπτικές για το μέλλον.