Ελλείψει του κατάλληλου στρώματος, ένας άνθρωπος πεθαίνει. Αυτή είναι η ιστορία, συνοπτικά, ενός τετραπληγικού άνδρα που επέλεξε να δώσει τέλος στη ζωή του τον Ιανουάριο μέσω ιατρικώς υποβοηθούμενου θανάτου. Η ιστορία του Normand Meunier, όπως αναφέρει το CBC, ξεκίνησε με μια επίσκεψη σε νοσοκομείο του Κεμπέκ λόγω ενός ιού του αναπνευστικού συστήματος. Στη συνέχεια ο Meunier ανέπτυξε μια πολύ επώδυνη και βαθιά πληγή στο κρεβάτι, αφού δεν είχε πρόσβαση σε στρώμα που να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του. Κατόπιν της απρόσμενης εξέλιξης, υπέβαλε αίτηση στο πρόγραμμα Medical Assistance in Dying (MAiD) του Καναδά.

Όπως γράφει η Rachel Watts στην έκθεσή της, ο Meunier πέρασε ενενήντα πέντε ώρες πάνω σε ένα φορείο στην εντατική, σχεδόν τέσσερις ολόκληρες ημέρες. Η πληγή που ανέπτυξε «τελικά επιδεινώθηκε σε σημείο που τα οστά και οι μύες ήταν εκτεθειμένα και ορατά - καθιστώντας την ανάρρωση και την πρόγνωσή του δυσοίωνη». Ο άνθρωπος που «δεν ήθελε να είναι βάρος» επέλεξε να πεθάνει στο σπίτι του.

Ανάπηροι, φορείς και συλλογικότητες προειδοποιούσαν εδώ και χρόνια για τον κίνδυνο να επιλέγουν οι άνθρωποι τον θάνατο – επειδή θα είναι ευκολότερο από το να παλέψουν για να επιβιώσουν σε ένα σύστημα που τους εξαθλιώνει. Η ελλιπής επένδυση στην ιατρική περίθαλψη εκτιμούσαν ότι θα ωθούσε αρκετό κόσμο μέχρι το χείλος του γκρεμού και πέραν αυτού, πράγμα που σημαίνει ότι κάποιοι θα επέλεγαν να πεθάνουν αντί να «επιβαρύνουν» τους αγαπημένους τους ή την κοινωνία στο σύνολό της. Είχαν δίκιο.

Το MAiD αντανακλά ένα αποτυχημένο κράτος κοινωνικής πρόνοιας

Ο Καναδάς έχει πλέον ένα από τα υψηλότερα ποσοστά υποβοηθούμενου θανάτου στον κόσμο. Όπως ανέφερε ο Guardian τον Φεβρουάριο, το 4,1% των θανάτων στη χώρα ήταν υποβοηθούμενοι από γιατρούς - με τον αριθμό να αυξάνεται, κατά 30% μεταξύ 2021 και 2022.

Στο πλαίσιο έρευνας που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή 13.100 και πλέον ερωτηθέντων που επέλεξαν το MAID, ναι μεν η μεγάλη πλειοψηφία, ήτοι το 96.5%, επέλεξε να θέσει τέλος στη ζωή του είτε επειδή έπασχε από ανίατη ασθένεια είτε γιατί επρόκειτο να πεθάνει, ωστόσο 463 άτομα προέβησαν στην επιλογή επειδή γιατί είχαν να αντιμετωπίσουν μια χρόνια -αλλά όχι ανίατη- πάθηση.

Ελλείψει ενός εύρωστου κράτους πρόνοιας, και μπροστά στη δομική φτώχεια και τις διακρίσεις, ιδίως απέναντι στα άτομα με αναπηρία, το πρόγραμμα MAiD δεν μπορεί στην πραγματικότητα να εκληφθεί ως «προοδευτικό». Χαρακτηριστική υπήρξε η αλλαγή στάσης του Καναδού δημοσιογράφου Jeremy Appel. Ενώ αρχικά ήταν υποστηρικτικός χωρίς να θέτει κάποιον προβληματισμό, στη συνέχεια αναγνώρισε ότι η απόφαση που λαμβάνεται εν τέλει από τον κόσμο δεν είναι αυστηρά ατομική, αλλά αντίθετα διαμορφώνεται συλλογικά και κάποιες φορές «είναι αποτέλεσμα κοινωνικών συνθηκών, οι οποίες είναι εκτός του ελέγχου του».

«Έχω συνειδητοποιήσει», έγραψε ο Appel, «ότι η ευθανασία στον Καναδά αντιπροσωπεύει το κυνικό φινάλε της κοινωνικής πρόνοιας στο πλαίσιο της βάναυσης λογικής ενός πιο προχωρημένου καπιταλισμού - θα σας στερήσουμε τη χρηματοδότηση που χρειάζεστε για να ζήσετε αξιοπρεπώς [...]  και άμα δεν σας αρέσει αυτοκτονείστε».

Στην πολυπληθέστερη επαρχία του Καναδά, το Οντάριο, ένας λήπτης επιδόματος αναπηρίας λαμβάνει περίπου 1.300 δολάρια το μήνα - ένα πενιχρό ποσό με το οποίο θα πρέπει να καλύψει τη διατροφή, τη στέγαση και άλλες βασικές ανάγκες. Το Ontario Works - το πρόγραμμα κοινωνικής πρόνοιας της πολιτείας - παρέχει ταυτόχρονα ως ανώτατη ενίσχυση τα 733 δολάρια το μήνα.  Μόνο όμως το ενοίκιο για ένα δυάρι φτάνει, σε πολλές πόλεις, κατά μέσο όρο τα 2.000 δολάρια το μήνα. Τον Απρίλιο, στο Τορόντο, ένα δυάρι κόστιζε κατά μέσο όρο σχεδόν 2.500 δολάρια το μήνα.

Ακόμη και αν θεωρήσουμε δεδομένο ότι οι περισσότεροι ασθενείς που επιλέγουν το MAiD είναι άτομα που βρίσκονται σε καλύτερη οικονομικά κατάσταση, πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι κάποιοι δεν είναι, επισημαίνει ο David Moscrop για το Jacobin. Και αυτοί οι κάποιοι είναι σημαντικοί. Σε αυτούς συγκαταλέγεται ένας άνδρας που ζει με Αμυοτροφική Πλευρική Σκλήρυνση και ο οποίος, το 2019, επέλεξε τον ιατρικά υποβοηθούμενο θάνατο επειδή δεν μπορούσε να βρει επαρκή ιατρική περίθαλψη που θα του επέτρεπε επίσης να είναι μαζί με τον γιο του. Περιλαμβάνεται επίσης ένας άνδρας του οποίου η αίτηση ανέφερε μόνο «απώλεια ακοής» και του οποίου ο αδελφός υποστηρίζει ότι «ουσιαστικά τον οδήγησαν στο θάνατο». Το συγκεκριμένο περιστατικό ήρθε στη δημοσιότητα ένα χρόνο αφότου οι εμπειρογνώμονες εξέφρασαν την ανησυχία ότι το καθεστώς MAiD της χώρας παραβιάζει την Οικουμενική Διακήρυξη των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Έντονες ανησυχίες εκφράζονται επίσης σχετικά με τον ενδεχόμενο να επεκταθεί η υλοποίηση του προγράμματος για την κάλυψη ψυχικών ασθενειών. Ο καθηγητής Νομικής του Πανεπιστημίου του Τορόντο Trudo Lemmens στάθηκε στο γεγονός ότι «η προσθήκη της ψυχικής ασθένειας θα είναι αρκετή ως βάση από μόνη της για να γίνει δεκτό το αίτημα για υποβοηθούμενο θάνατο».

Κι ενώ η επιλογή του MAID μπορεί να είναι υπερασπίσιμη ως επιλογή κι ως δικαίωμα του κάθε ανθρώπου να επιλέξει πώς θα ζήσει και πώς θα πεθάνει όταν αντιμετωπίζει ασθένεια και πόνο, είναι ξεκάθαρα αδικαιολόγητη, όταν καταφεύγει σε αυτή εξαιτίας της κρατικής λιτότητας και κακοδιαχείρισης.

Συνεπώς, η πρόκληση που μπαίνει, είναι να χαραχτεί μια πολιτική η οποία θα διασφαλίζει ότι κανείς δεν θα επιλέξει ποτέ να δώσει τέλος στη ζωή του λόγω έλλειψης πόρων ή υποστήριξης. Υποστήριξη την οποία υποχρεούται και θα μπορούσε να παρέχει η κάθε κυβέρνηση ανά τον κόσμο.

*Με πληροφορίες από το Jacobin