Στη Μυτιλήνη δεν ένοιωθε πρόσφυγας. Καταγόταν απο τη Λέσβο και είχε συγγενείς εκει. Δεν τη δέχτηκαν.

Πήρε τα παιδιά και ταξίδεψε για τον Πειραιά, χωρίς τον αντρα της, που τον είχαν πιάσει αιχμάλωτο.

Το πρώτο που έμαθε μόλις κατάλαβε πια ότι ήταν πρόσφυγας, ήταν να πλένει. Ως τότε δεν είχε βουτήξει τα λεπτά άσπρα χεράκια της στη σκάφη. Μπουγάδα έβαζαν κάτι φτωχές τουρκάλες, όσο θυμόταν τη ζωή της. Εκείνη κεντούσε και δεχόταν καλεσμένους για να τους περιποιηθεί με τα νοστιμότατα φαγητά, που ήξερε απο τη μητέρα της να μαγειρεύει.

Τη δεύτερη λέξη που έμαθε στη νέα της πατρίδα, ήταν η λέξη παστρικιά. Στην αρχή το κατάλαβε για καλό. Φυσικά και ήταν παστρικιά, έπλενε με πράσινο σαπούνι τα παιδιά της και τα ρούχα της όσο πιο συχνά μπορούσε. Εκείνοι όμως το έλεγαν σαν βρισιά. Ηταν και πολύ όμορφη άλλωστε. Μαύρα μαλλιά, λευκό δέρμα και μπλέ μάτια. Κανένα απο τα παιδιά της δεν πήρε τα μάτια της.

Σιγά-σιγά η ζωή της βελτιώθηκε. Tα μεγάλα παιδιά δούλευαν, τα μικρά σχολείο. Ε, δεν πήγαιναν δα και στην Ευαγγελική σχολή της Σμύρνης αλλα και το δημόσιο καλό ήταν.

Πέθανε πριν δει τα εγγόνια της να σπουδάζουν, να ταξιδεύουν, να παίρνουν θέσεις στη νέα πατρίδα. Δεν πρόλαβε να δει ξεκληρισμένους ανθρώπους με μωρά στην αγκαλιά να προσφεύγουν κι αυτοί ικέτες στη νέα της πατρίδα, διωγμένοι απο τον τόπο τους.

Τους είδαν τα εγγόνια της.

Μυστήριο πράγμα. Η προσφυγιά μοιάζει να ποτίζει το δέρμα και το νου του ανθρώπου. Σα να μεταδίδεται και να διοχετεύεται στους νευρώνες απο γενιά σε γενιά.

Αυτά τα εγγόνια της Ασπασίας δεν κοιτούσαν τους μαυριδερούς ξένους όπως οι άλλοι γηγενείς. Κάτι στο βλέμμα αυτών των νεοφερμένων τους θύμιζε τη γιαγιά, που δε γνώρισαν παρά μόνο απο διηγήσεις των γονιών και απο διαβάσματα διάσημων ιστορικών.

Τους κοίταζαν με μια απροσδιόριστη φρίκη. Κι αν η ζωή τά έφερνε έτσι, που να αναγκαστούν να μοιραστούν την ίδια ατυχία; Που ξέρεις. Ολα γίνονται σ΄αυτό τον κόσμο. Ολα ανατρέπονται απο τη μια στιγμή στην άλλη.

Τουλάχιστον αυτά- τα εγγόνια της Ασπασίας- μιλούσαν ξένες γλώσσες και ήξεραν τι θα πει η λέξη "πρόσφυγας".  

Λασκαρίνα Γερασίμου