Στο βιβλίο 11 των Διαλογισμών, ο  Μάρκος Αυρήλιος περιλαμβάνει υπομνήσεις προς τον εαυτό του σε σχέση με την ηγεσία. Ως πρότυπα για τη σκέψη του ο Μάρκος Αυρήλιος είχε τον Πλάτωνα και τους άλλους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους. Σε μια αρκετά απλοποιημένη γλώσσα, αναλύουμε 10 σημεία που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμα σε κάθε υπάρχοντα ή επίδοξο ηγέτη.

Ας δούμε λοιπόν ποιες είναι οι 10 «εντολές» του μεγάλου Ρωμαίου ηγέτη, τις οποίες καθένας που ενδιαφέρεται για την ηγεσία θα έπρεπε να γνωρίζει:

1. Καταλάβετε ότι οι άνθρωποι υπάρχουν για να βοηθούν ο ένας τον άλλο

Ο Μάρκος Αυρήλιος πίστευε ότι παρόλο που πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι που ζουν εγωιστικά και εκείνοι που θέλουν να καταστρέφουν τους άλλους, η ανθρωπότητα είναι γραφτό να ζει σε αρμονία. «Ήρθαμε στον κόσμο για το καλό του άλλου», γράφει. Κατά συνέπεια μέσα στην κοινωνία, αναδύονται ηγέτες σαν εκείνον. Και είναι καθήκον τους να είναι οι θεματοφύλακες εκείνων που τους ακολουθούν.

2. Να είστε προσεκτικοί με την ανθρώπινη φύση των άλλων  

Να θυμάστε ότι κάθε ένας από τους οπαδούς, τους ανωτέρους και τους εχθρούς σας είναι ένας άνθρωπος που τρώει και κοιμάται κ.ο.κ. Μπορεί να φαίνεται προφανές, αλλά είναι εύκολο να μειώσετε ή να μεγεθύνετε τη σημασία των άλλων, όταν παίρνετε μια απόφαση σχετικά με αυτούς.

Κάθε πρόσωπο έχει την δική του αξιοπρέπεια και υπερηφάνεια.

3. Συνειδητοποιήστε ότι πολλά λάθη, ακόμα και τα πιο απαράδεκτα, είναι αποτέλεσμα της άγνοιας

Όταν ένα άτομο παίρνει μια απόφαση που προσβάλλει τον άλλον, πρέπει να εξετάσετε πρώτα αν είναι «σωστό να το κάνει αυτό», με την έννοια αν οι πράξεις του έγιναν με τρόπο που να είναι ηθικά αποδεκτός, ακόμη και αν αυτό εναντιώνεται στο δικό σας προσωπικό συμφέρον. Σε αυτή την περίπτωση, μη σπαταλάτε την ενέργειά σας διαμαρτυρόμενοι γι’ αυτό.

Αν, όμως, οι άλλοι συμπεριφέρονται με τρόπο επιλήψιμο, καλύτερα να θεωρήσετε ότι οι ενέργειές τους βασίζονται στην άγνοια. «Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί από αυτούς δυσανασχετούν όταν τους αποκαλείται άδικους, αλαζόνες, ή άπληστους» γράφει ο Μάρκος Αυρήλιος. Συνεπώς, όταν ασχολείστε με εκείνους που σας ακολουθούν, η ποινή ή η τιμωρία τους πρέπει να γίνει με «εκπαιδευτικό» τρόπο.

4. Μην εξυψώνετε τον εαυτό σας υπερβολικά

Είναι αλήθεια ότι οι ηγέτες θα πρέπει να πάρουν τον ηγετικό ρόλο τους στα σοβαρά, αλλά όχι έτσι που να τους κάνει να αισθάνονται κατά κάποιο τρόπο θεοί.

Θυμηθείτε, ότι «έχετε κάνει αρκετά λάθη» γράφει ο Μάρκος Αυρήλιος. «Είστε, λοιπόν, ακριβώς σαν κι αυτούς.  Και αν έχετε καταφέρει να αποφύγετε κάποια από τα λάθη που έκαναν οι ακόλουθοί σας, αναγνωρίστε ότι στη συνέχεια υπάρχει περίπτωση να κλονισθείτε και να κάνετε ακόμα χειρότερα.

5. Αποφύγετε γρήγορες κρίσεις για τις ενέργειες άλλων

Μερικές φορές αυτά που αρχικά αντιλαμβάνεστε ως λάθη των ακολούθων σας ή των ανταγωνιστών σας,  είναι πιο συνετά και σκόπιμα από ό,τι εσείς νομίζετε.

Πολλά πράγματα εντάσσονται σε κάποιο άλλο πλαίσιο το οποίο εσείς δεν αντιλαμβάνεστε. «Θα πρέπει να γνωρίζετε πάρα πολλά για να μπορέσετε να έχετε τη συνολική εικόνα ώστε να κρίνετε τις πράξεις άλλων ανθρώπων με πραγματική κατανόηση» λέει ο Μάρκος Αυρήλιος.

6. Διατηρήστε τον αυτοέλεγχο σας

Ενώ είναι φυσικό να αντιδράσετε σε ένα αδίκημα με το να χάσετε την ψυχραιμία σας ή ακόμα και να εξαγριωθείτε, αυτό δεν είναι κατά κανένα τρόπο εποικοδομητικό. Για να διατηρήσετε τον έλεγχο των συναισθημάτων σας να θυμάστε ότι η ζωή είναι μικρή.

Μπορείτε να επιλέξετε να χρησιμοποιείτε το χρόνο και την ενέργειά σας μαραζώνοντας για όσα έχουν ήδη συμβεί, ή μπορείτε να επιλέξετε να είστε ήρεμοι και να αντιμετωπίσετε τυχόν προβλήματα που θα προκύψουν.

7. Αναγνωρίστε ότι οι άλλοι μπορεί να σας βλάψουν μόνο αν τους αφήσετε

Για παράδειγμα, σκεφτείτε για μια στιγμή τι κάνατε όταν κάποιος σας προσέβαλε. Αποφασίσατε να αφήσετε τα λόγια του να σας βλάψουν, αντί να τον λυπηθείτε επειδή υπήρξε αδαής ή αγενής.

Οι μόνες ενέργειες που πραγματικά θα πρέπει να σας ενοχλούν, γράφει ο Μάρκος Αυρήλιος, είναι τα τυχόν επαίσχυντα πράγματα που κάνετε εσείς, από τη στιγμή που έχετε τον έλεγχο των αρχών και των αξιών σας.

8. Να γνωρίζετε ότι η απαισιοδοξία μπορεί εύκολα να σας καταβάλει

Είναι κοινό να έχετε ισχυρές συναισθηματικές αντιδράσεις στις καταστροφές, αλλά το να συμπεριφέρεστε με αυτόν τον τρόπο, σας απομακρύνει από την αντιμετώπιση των προκλήσεων που προκύπτουν και σας γεμίζει με ισχυρές αρνητικές σκέψεις.

Ο θυμός και η θλίψη μπορεί να σας κάνουν πολύ περισσότερη ζημιά από τις αιτίες που τα προκάλεσαν» λέει ο Μάρκος Αυρήλιος.

9. Εξασκηθείτε στην καλοσύνη

Η ειλικρινής καλοσύνη είναι ανίκητη, γράφει ο Μάρκος Αυρήλιος, και πιο ισχυρή από οποιαδήποτε αρνητική παράβαση. Χρειάζεται να είναι κάποιος ισχυρός ηγέτης για να αφήσει στην άκρη το εγώ του και να  συμπεριφερθεί με συμπόνια.

«Τι μπορεί να κάνει ακόμα και το πιο φαύλο άτομο, αν συνεχίζετε να του συμπεριφέρεστε με καλοσύνη - αν έχετε την ευκαιρία  - τη στιγμή ακριβώς που προσπαθεί να σας βλάψει»;

10. Μη περιμένετε από τους κακούς ανθρώπους να σας απαλλάξουν από τους καταστροφικούς τρόπους τους

Ωστόσο, επειδή οι φαύλοι είναι ενίοτε και ανεγκέφαλοι, ο Μάρκος Αυρήλιος γράφει χαρακτηριστικά: Ενώ οι μεγάλοι ηγέτες μπορούν να κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να συμπεριφέρονται με εποικοδομητικό και συμπονετικό τρόπο, θα πρέπει να κατανοήσουν ότι υπάρχουν και εκείνοι που βρίσκουν νόημα στην καταστροφή των άλλων. Δεν είναι μόνο ανοησία, αλλά «ισοδυναμεί με την πράξη ενός τυράννου» το να σκεφτείτε ότι μπορείτε να προσπαθήσετε να τους αλλάξετε ή να τους πείσετε να σας αντιμετωπίζουν διαφορετικά.

Δεν ξέρω κατά πόσο στο σημερινό, ακραία ανταγωνιστικό περιβάλλον, όπου πολλές φορές ισχύει το «ο θάνατος σου η ζωή μου» σε όλα τα επίπεδα, επιχειρηματικά, οικονομικά, πολιτικά, ένας σύγχρονος ηγέτης θα μπορούσε να συμπεριφερθεί έτσι. Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι αν είχε κανείς τις αρχές και τις αξίες του Μάρκου Αυρήλιου και των αρχαίων Ελλήνων που ενέπνευσαν τις 10 εντολές του, θα μπορούσε να γίνει ένας θαυμαστός ηγέτης άξιος να έχει οποιοδήποτε αξίωμα.