Θα χρειαζόταν με βάση τις επίσημες καταθέσεις των Ναζί στη Δίκη της Νυρεμβέργης, άλλες 15 τέτοιες μεταφορικές αμαξοστοιχίες. Το θανάσιμο οδοιπορικό μέχρι τον λυτρωτικό θάνατο από τα μαρτύρια κρατούσε συνήθως από 7 έως 9 ημέρες μέσα στα κλειστά βαγόνια.

Στοιβαγμένες σαν τα ζώα 46.091 ψυχές Θεσσαλονικιών Εβραίων, που είχαν φτάσει στην πόλη κυρίως από την Ισπανία μετά τους ανελέητους διωγμούς του Φερδινάνδου και της Ισαβέλλας στα 1492, οδηγήθηκαν στα κρεματόρια στο πλαίσιο της «τελικής λύσης» για την ολοκληρωτική εξόντωσή τους, που ακύρωσε κάθε ανθρώπινο μέτρο Λογικής και Πολιτισμού.  

Από τα στρατόπεδα του μαρτυρίου, εκεί όπου ο άνθρωπος επέστρεψε στις πιο σκοτεινές καταβολές του, το Άουσβιτς, το Μπιρκενάου, την Τρεμπλίνκα και το Λουμπλίν που στο άκουσμά τους και μόνο νοιώθει κανείς δέος κι ανατριχίλα, θα γύριζαν για πάντα σημαδεμένοι από τη φρίκη και την ναζιστική θηριωδία για να διηγηθούν τι συνέβη, μόλις 1950, ένα ποσοστό δηλαδή περίπου 4%...

Οι Γερμανοί μπήκαν στη Σαλονίκη στις 9 Απριλίου του 1941. Όμως δεν εφάρμοσαν από την πρώτη στιγμή τις αντιεβραϊκές διώξεις αφού πρυτάνευε στα σχέδιά τους, το πώς θα τους χρησιμοποιήσουν ως εργάτες βάζοντας ταυτόχρονα χέρι στον πλούτο τους.

Σταδιακά, μετέτρεψαν την Κοινότητα σε μια άβουλη μάζα, έχοντας φυλακίσει τους ηγέτες της, την ώρα που η φοβερή πείνα του ΄42 και ένας φονικός εξανθηματικός τύφος κορύφωναν τους φόβους της και έκαναν πιο απτή την απειλή.

Η προεργασία για την τελική λύση εγκαινιάσθηκε από το επόμενο έτος με το σύστημα που δοκιμάστηκε και σε άλλες χώρες. Έπρεπε να καταστραφούν όλα τα μνημεία που υπενθύμιζαν την ιστορία και την ύπαρξη των Εβραίων. Καταστράφηκαν λοιπόν συναγωγές, αρχεία, νεκροταφεία.

Κι όταν τον χειμωνα του ΄43 έκανε την εμφάνισή της στην πόλη η τετράδα των «αγγέλων της κολάσεως» Άντολφ Άϊχμαν, Ντήτερ Βιτσλιτσένσκι, Μαξ Μέρτεν και Αλόϊς Μπρούνερ, η μοίρα των Εβραίων της Ελλάδας είχε σφραγιστεί οριστικά.

Θυμίζουμε ότι με βάση την απογραφή του 1931 ζούσαν στη χώρα 62.700 Εβραίοι, από τους οποίους σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς των Συμμάχων επιβίωσαν λιγότεροι από 10.000.

Εκτός από την ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, εξαφανίστηκαν σχεδόν οι παλαιές κοινότητες των Ιωαννίνων, της Καστοριάς, της Κέρκυρας και της Ρόδου.

Όσο για 324 Εβραίους της Κρήτης, η λύση που επελέγη ήταν ακόμα πιο «ριζική». Τους φόρτωσαν μαζί με Κρήτες αντιστασιακούς σε ένα καράβι και το βύθισαν άγρια στα γαλανά νερά του Αιγαίου, στις 7 Ιουνίου του 1944 έξω από τη Σαντορίνη.  

*Με πληροφορίες από το Αρχείο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, και

το βιβλίο "Το Ολοκαύτωμα των Εβραίων της Ελλάδος 1941-1944 Απο γερμανικά και ελληνικά αρχεία", Εκδόσεων της "Εστίας", του καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης Πολυχρόνη Κ. Ενεπεκίδη

Γιώργος Χατζηδημητρίου