Ας κρατήσουμε εδώ , πέρα από την ενδιαφέρουσα προέλευση της λέξης Πανικός, την δυναμική των άγριων κραυγών του Πάνα προκειμένου να εξουδετερώσει τους αντιπάλους  του και τον συμβολισμό τους.

 Στην καθημερινότητα η έννοια του πανικού είναι διαφορετική από την κλινική της έννοια. Στην καθημερινή γλώσσα χρησιμοποιούμε την λέξη πανικό προκειμένου να εκφράσουμε την ανησυχία μας και το άγχος που έχουμε για να αντιμετωπίσουμε κάποιες καταστάσεις που αμφιβάλλουμε συνάμα αν θα τα καταφέρουμε πχ «Μ’ έπιασε πανικός  στη συνέντευξη που πήγα για δουλειά». Στην κλινική γλώσσα, ο πανικός περιγράφεται ως μια ξαφνική και μικρής διάρκειας (10-15 λεπτά) κορύφωση του άγχους . Το άτομο που είναι σε κρίση πανικού, βιώνει μια αιφνίδια ανάδυση τρόμου και συχνά διακατέχεται από συναισθήματα απώλειας ελέγχου, και φόβο τρέλας ή και θανάτου.

 Τι είναι λοιπόν η περιβόητη κρίση πανικού;

 Όταν σε μια ευδιάκριτη χρονική περίοδο βιώνουμε έντονο φόβο ή δυσφορία  με τέσσερα ή περισσότερα από τα εξής συμπτώματα

• Η καρδιά μας χτυπά έντονα με ή χωρίς ρυθμό, και συχνά συνοδεύεται με μυρμηγκιάσματα ή τσιμπήματα
• Έχουμε εξάψεις ή κρυάδες, και ιδρώνουμε ανεξάρτητα καιρικών συνθηκών
• Νοιώθουμε τρεμούλα ή έχουμε κάποιο τρέμουλο
• Έχουμε βάρος ή πόνο στο στήθος
• Αισθανόμαστε πως δεν υπάρχει αέρας ή ότι κόβεται άτακτα η αναπνοή μας.
• Βιώνουμε ζαλάδα, αστάθεια ή και αίσθηση πως θα λιποθυμήσουμε

Τα προαναφερόμενα αφορούν την σωματική - βιολογική μας κατάσταση κατά τη διάρκεια της κρίσης πανικού. Ας επικεντρωθούμε όμως και στις σκέψεις και αισθήσεις που συνοδεύουν και συνυπάρχουν με τις σωματικές ενοχλήσεις.

 Νοιώθουμε συχνά πως τα πράγματα γύρω μας σαν να μην είναι αληθινά. Πιο εξειδικευμένα, αυτή η κατάσταση λέγεται Αποπραγματοποίηση. Επίσης αισθανόμαστε πως σαν να απομακρυνόμαστε από τον εαυτό μας και κάποιες πλευρές του εαυτού μας. Αυτή η κατάσταση ονομάζεται από τους ειδικούς Αποπροσωποποίηση. 

 Φτάνουμε τώρα και στο βιωματικό κρεσέντο αυτής της «δολοπλόκας» κρίσης πανικού. Διακατεχόμαστε από ΦΟΒΟ, Απώλεια ελέγχου , άρα και ΦΟΒΟ τρέλας και συχνά βιώνουμε ΦΟΒΟ επικείμενου θανάτου.

Όταν αισθανόμαστε λοιπόν κάποια ή και όλα από τα προαναφερόμενα σωματικά συμπτώματα ΦΟΒΟΜΑΣΤΕ όπως και γινόμαστε ιδιαίτερα ευαίσθητοι εξαιτίας παρελθοντικών εμπειριών πανικού. Το τρίπτυχο του φόβου που μας κατακλύζει συνοψίζεται από 3 βασικές σκέψεις: 1) Θα τρελαθώ 2) Θα γίνω ρεζίλι 3) Θα πεθάνω . Από αυτές τις σκέψεις παράγονται έντονες συναισθηματικές φαντασιώσεις

1 Ψυχιατρείο – Παραλήρημα – Ψευδαισθήσεις – Σχιζοφρένεια

2 Θα συμπεριφερθώ με ανεπίτρεπτο τρόπο, θα χάσω τον έλεγχο των λόγων μου και της συμπεριφοράς μου, θα κάνω κακό σε άλλους

3 Παθαίνω σοβαρό καρδιακό επεισόδιο, τα νεύρα μου θα εξαντληθούν  και θα καταρρεύσουν.

Ας απαντήσουμε τώρα σ’ αυτές τις τρείς πάλι κύριες καταστάσεις που χαρακτηρίζουν τις κρίσεις πανικού.

1 Η απώλεια του ελέγχου για μικρό χρονικό διάστημα, όπως νοιώθουμε στις κρίσεις πανικού, φυσικά και δεν οδηγούν σε ψυχική αρρώστια. Αλίμονο αν δεν είχαμε για μικρά χρονικά διαστήματα και απώλεια του ελέγχου όπως όταν χαιρόμαστε , όταν παίζουμε, όταν ερωτευόμαστε και όταν γινόμαστε και πάλι παιδιά. Πόσο μα πόσο ανυπόφορα βαρετή και ανούσια θα ήταν η ζωή μας τότε;

2 Το να μπορούμε να «τσαλακωνόμαστε», να αυτοσαρκαζόμαστε, να μην είμαστε όμηροι στο τι λένε οι άλλοι για μας, ή στο πώς να μην εγκλωβιζόμαστε στο πως θα θέλανε οι άλλοι να είμαστε είναι ο μόνος δρόμος που μπορούμε να διαλέξουμε για να ζούμε αυθεντικά στα πλαίσια της πραγματικότητας. 

3 Τα νεύρα μας δεν είναι ηλεκτρικά σύρματα που μπορούν να υπερθερμανθούν και να καταρρεύσουν, άλλωστε το παρασυμπαθητικό νευρικό μας σύστημα λειτουργεί ως φύλακας και δεν επιτρέπει στο συμπαθητικό νευρικό σύστημα να εξαντληθεί. Μα και οι πραγματικές ασθένειες της καρδιάς έχουν επίμονα και με διάρκεια συμπτώματα. Η εικόνα της διαφοροδιάγνωσης ανάμεσα στις κρίσεις πανικού και το καρδιακό επεισόδιο ξεκαθαρίζεται με ένα απλό ηλεκτροκαρδιογράφημα.

Είναι σαφές πως όταν βιώνουμε μια ή και περισσότερες κρίσεις πανικού φοβόμαστε πως απειλείται ο Σωματικός Ψυχολογικός και Κοινωνικός μας εαυτός, και δεν φοβόμαστε απλώς,  ΦΟΒΟΜΑΣΤΕ πολύ. Πρέπει όμως να έχετε κατά νου ότι τα δυσάρεστα σωματικά συμπτώματα που βιώνουμε κατά την διάρκεια της κρίσης σκοπό έχουν να μας προστατεύσουν και όχι να βλάψουν τον οργανισμό μας. Φαίνεται παράδοξο αλλά είναι πέρα για πέρα αληθινό.

Ας εμβαθύνουμε τώρα στο κρυφό ψυχοδυναμικό νόημα των κρίσεων πανικού. Φανταστείτε, αν μπορείτε, τις κρίσεις πανικού σαν ένα κόκκινο φανάρι σήμανσης της κυκλοφορίας, ή σαν πυροσβεστήρας, σαν κουδούνι συναγερμού, σαν ζώνη ασφαλείας, σαν το φωτάκι του δείκτη που ανάβει όταν η βενζίνη τελειώνει, σαν αντηλιακή κρέμα, σαν ομπρέλα, σαν υπόστεγο στην βροχή κλπ. Όλα αυτά έχουν κάτι κοινό. Προνοούν, προειδοποιούν και τελικά προστατεύουν, έτσι δεν είναι ;

Θυμηθείτε πάλι από την εισαγωγή μας τον Πάνα, από όπου και η λέξη πανικός. Είπαμε ότι με τις άγριες κραυγές του έσπερνε τρόμο και τελικά πανικό στους αντίπαλους των Ολύμπιων και έτρεπε σε φυγή τους Πέρσες.

Ας παρομοιάσουμε τώρα τα συμπτώματα των κρίσεων πανικού με τις φωνές του Πάνα μας. Σε τι άραγε αυτές οι κρίσεις πανικού μπορεί να χρησιμεύσουν στην ζωή μας;

Φαίνεται ίσως παράδοξο και ίσως μας θυμώνει, όμως αυτές οι κρίσεις αν μπορούσαν να μας μιλήσουν θα μας έδειχναν καθαρά τον τρόπο που λειτουργούμε, σκεφτόμαστε και νοιώθουμε στην ζωή μας.

Ο Δ. Σολωμός ο μεγάλος εθνικός μας ποιητής σε ένα στίχο του αναφέρει:

«μέχρι να φτάσει μια ψυχή να ξεχωρίσει την αυταπάτη από την πραγματικότητα

Την αλήθεια –έστω και πικρή – από την κούφια πλάνη. . . και να διαμορφώσει μια νέα ισορροπία με λογισμό και μ’ όνειρο . . . »

Χρησιμοποιώντας τα λόγια του Σολωμού θέλω να μοιραστώ μαζί σας κάποιες ψυχοθεραπευτικές σκέψεις που ίσως φωτίσουν τον εσώτερο πυρήνα των κρίσεων πανικού. Όχι μόνον δεν ενδείκνυται να ντρεπόμαστε γι’ αυτές γιατί έτσι τις γιγαντώνουμε αλλά θα ανακουφιζόμασταν μοιράζοντάς τες με ανθρώπους που εμπιστευόμαστε και τους νοιώθουμε κοντά μας.

Άλλωστε να έχετε υπ’ όψιν σας ότι στην εποχή που ζούμε πάρα πολλοί συνοδοιπόροι μας έχουν βιώσει λίγο ως πολύ παρόμοιες καταστάσεις. Κάποιοι άνθρωποι γύρω μας είναι και «πρόσωπα – αρωγοί» δηλαδή όχι απλά μπορούν να μας νοιώσουνε, αλλά  με την σοφία της καρδιάς τους θα μας ενθαρρύνουν να δούμε πράγματα για τον εαυτό μας που έχουμε απωθήσει ή δεν θέλουμε να αντιμετωπίσουμε γιατί τα φοβόμαστε και έτσι αυτά τελικά μας αδρανοποιούν.

Ένας καλός φίλος μιας ψυχοθεραπείας μου, όχι μόνον ήταν «άτομο – αρωγός» αλλά ήταν και ο τελικός υποκινητής για να ξεκινήσει η φίλη του την ψυχοθεραπεία της που τόσο χρειαζόταν. Της είχε πει κυριολεκτικά με αυστηρότητα και αγάπη «Μαριώ ΞΕΚΟΛΛΑ, βγες επιτέλους απ’ αυτή την γ-----μένη και απελπισμένη αδιαφορία σου, ξέσπασε γαμώτο, μίλα επιτέλους για την αλήθεια σου, νομίζεις πως θα καθαρίσουν για σένα οι άλλοι; Πως θα τα βρεις με τον εαυτό σου που τον λιθοβολάς συνέχεια αν δεν καταλάβεις τι τρέχει μέσα σου;». Συγχαίρω τον Κο αυτοδίδακτο «συνάδελφο» φίλο της Μαριώς, και είχα την ευκαιρία να το κάνω και δια ζώσης.

Τέλος, όσο και αν φανεί ίσως σκληρό, πάντα, -πέρα από τα παιδιά- για μας τους ενήλικους το ερώτημα καθώς και η απάντηση σε τούτο το ερώτημα θα είναι ‘Πανικός ή Ενηλικίωση’.  

Ας είμαστε τρυφεροί και χρήσιμοι τεχνίτες της ζωής

Στο επανιδείν

* Η Ελένη Ν. Γύρα, είναι

Ψυχολόγος - Ψυχοθεραπεύτρια