Για τους μαθητές που καταβάλλουν την απαιτούμενη προσπάθεια συνήθως η διαδικασία των πανελληνίων στέφεται με επιτυχία. Κάποιοι εξ αυτών όμως στην πορεία δυσανασχετούν με το αντικείμενο σπουδών τους με αποτέλεσμα να το βιώνουν ως καταναγκασμό ή να το εγκαταλείπουν. Η αρχική άγνοια επαγγελματικού προσανατολισμού σε συνδυασμό με την πίεση των γονέων για την διεκδίκηση σχολών ‘’κύρους’’ είναι αυτή που τους οδηγεί εν τέλει να επιλέξουν λανθασμένα.
Δεν είναι λίγοι αυτοί που η τριβή με την σχολή που επέλεξαν άστοχα, τους κάνει να συνειδητοποιούν ότι η εικόνα που είχαν διαμορφώσει για αυτήν, δεν αντικατοπτρίζει την πραγματικότητα. Αυτά που τους είχαν γοητεύσει αρχικά, καταλήγουν να τους απογοητεύουν στην πορεία . Μερικοί εξ αυτών επαναπροσδιορίζουν το ενδιαφέρον τους στρέφοντας τις σπουδές σε μία άλλη σχολή. Ο χρόνος όμως είναι αμείλικτος. Τα πιο παραγωγικά τους χρόνια κινδυνεύουν να χαθούν σε κάτι που δεν τους αρέσει. Άλλοι πιο άτυχοι αναγκάζονται να συμβιβαστούν με τις αρχικές επιλογές τους ,καθώς δεν έχουν την οικονομική ευχέρεια να επαναλάβουν την πολυέξοδη διαδικασία των πανελληνίων. Το αποτέλεσμα είναι να δραστηριοποιούνται σε αντικείμενα που δεν τους ικανοποιούν.
Σε μια χώρα που οι γονείς επιδιώκουν να ζήσουν τα χαμένα τους όνειρα μέσα από τα παιδιά τους η αξία επαγγελμάτων χωρίς κλασική και βαριά επιστημονική υπόσταση , συχνά υποβαθμίζεται. Συνειδητά η ασυνείδητα τα πιέζουν να στραφούν προς άλλη κατεύθυνση, οραματιζόμενοι να φοράνε μια δικηγορική γραβάτα η την ιατρική στολή.
Οι μαθητές στην επιλογή επαγγέλματος συμβουλεύονται το οικογενειακό τους περιβάλλον και τους καθηγητές. Ωστόσο το status της επαγγελματικής αγοράς είναι συνήθως άγνωστο τοσο στους γονείς όσο και στους καθηγητές . Η σχολική κοινότητα είναι αυτή που πρέπει να αναλάβει την κρίσιμη ευθυνη του επαγγελματικού προσανατολισμού και της ενημέρωσης, χρησιμοποιώντας όμως ως εξωτερικούς συνεργάτες, επαγγελματίες του χώρου. Στα σημερινά σχολεία η επαγγελματική ενημέρωση είναι από απούσα έως επιφανειακή . Ως διαδικασία πρέπει να ξεκινήσει από νωρίς, ώστε να αναπτυχθεί η κρίση της επιλογής. Κάποια εισαγωγικά μαθήματα από τις τελευταίες τάξεις, που θα προϊδεάζουν τα παιδιά, δίνοντας βασικές πληροφορίες για την φύση, τις ιδιατερότητες και κυρίως τις προοπτικές του κάθε επαγγέλματος, φαντάζει η ιδανική λύση. Στο γυμνάσιο και λύκειο συχνά σεμινάρια ενταγμένα στο σχολικό πρόγραμμα, διακεκριμένων και έμπειρων επαγγελματιών, είναι αυτά που θα δώσουν το ερέθισμα της επιλογής σαν πρώτη ιδέα.
Τα σεμινάρια αυτά θα έπρεπε να περιλαμβάνουν εκτενή ανάλυση των ιδιαιτεροτήτων αλλά και των δυσκολιών όλων των επαγγελμάτων. Συνοδευόμενα από την επίσκεψη στους χώρους εργασίας, οι ενδιαφερόμενοι αποκτούν ισχυρή γνώση για το επάγγελμα, που θα τους επιτρέψει να αντιληφθούν αν οι σχολές που στοχεύουν αντικατοπτρίζουν την κλίση και την τελική επιθυμία τους. Ακόμη η γνωριμία με τους ανθρώπους του χώρου θα αποδειχθεί πολύτιμη ξεκινώντας την δημιουργία ενός μικρού back up, που θα αποτελέσει πολύτιμο αβαντάζ στο ξεκίνημα της επαγγελματικής τους πορείας. Επίσης, η ενημέρωση αυτή θα βοηθούσε τα παιδιά από νωρίς να ξετυλίξουν τις δεξιότητες τους εκεί που υπάρχουν και να αναπτύξουν από μικρή ηλικία τα σωστά κριτήρια επιλογής της λήψης αποφάσεων. Όταν τα παιδιά εφοδιάζονται από νωρίς με αυτά τα κριτήρια ,εκφράζουν ευκολότερα τα επαγγελματικά τους όνειρα. Οι γονείς βλέποντας τα συνειδητοποιημένα και παθιασμένα, αποδέχονται ευκολότερα τις αποφάσεις και στηρίζουν την επιλογή.
Έχοντας πλέον τα εφόδια της γνώσης και της αποδοχής των γονέων, κανένας παράγοντας εκτός της προσπάθειας δεν μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο, δημιουργώντας επαγγελματίες που αγαπάνε την δουλειά τους και δεν βρέθηκαν τυχαία πίσω από το γραφείο τους.
Πανελλήνιες εξετάσεις, χωρίς επαγγελματικό προσανατολισμό
του Ζαφ Κωνσταντινίδη
Προς το τέλος της φοίτησης, οι μαθητές καλούνται να λάβουν την καθοριστική απόφαση της σχολής και του επαγγέλματος που θα τους ακολουθήσει κατά πάσα πιθανότητα στη ζωή. Αυτή η απόφαση θα καθορίσει μελλοντικά την οικονομική προοπτική, αλλά και την κοινωνική θέση τους.
Λαμβάνοντας υπόψιν το μέγεθος της επίδρασης που θα έχει η επιλογή αυτή στην ζωή τους, είναι εύκολα αντιληπτό ότι τα κριτήρια με τα οποία θα επιλέξουν θα πρέπει να είναι στέρεα. Όταν αυτά τα κριτήρια δεν είναι ρεαλιστικά ή οι νέοι ικανοποιούν τα όνειρα των γονέων μέσα από το επάγγελμα, τότε αυτή η επιλογή θα αποβεί εις βάρος της επαγγελματικής επιτυχίας τους και πιθανώς της κοινωνικής δυστυχίας τους.