Πώς θα ήταν να συναντούσαμε με σάρκα και οστά έναν από τους πιο κοντινούς μας συγγενείς, ο οποίος υπήρξε πριν από 75.000 χρόνια;

Οι επιστήμονες δημιούργησαν μια αξιοσημείωτη αναπαράσταση με την οποία αποτυπώνουν πώς θα έμοιαζε μια γυναίκα Νεάντερταλ όταν ήταν ζωντανή.

Βασίζεται στα θρυμματισμένα υπολείμματα ενός κρανίου του οποίου τα οστά ήταν τόσο μαλακά όταν ανασκάφηκαν που είχαν τη συνοχή «καλά βυθισμένου μπισκότου».

Οι ερευνητές έπρεπε πρώτα να ενισχύσουν τα θραύσματα πριν τα συναρμολογήσουν εκ νέου.

Στη συνέχεια, ειδικοί παλαιοκαλλιτέχνες δημιούργησαν το τρισδιάστατο μοντέλο.

Η αναπαράσταση εμφανίζεται στο νέο ντοκιμαντέρ του BBC Studios για το Netflix με τίτλο «Secrets of the Neanderthals», το οποίο εξετάζει τι γνωρίζουμε για τα από καιρό χαμένα -εξελικτικά- ξαδέλφια μας, τα οποία εξαφανίστηκαν πριν από περίπου 40.000 χρόνια.

Το γλυπτό που διαμορφώθηκε δίνει ένα πρόσωπο σε αυτούς τους ανθρώπους.

«Νομίζω ότι μπορεί να μας βοηθήσει να συνδεθούμε με το ποιοι ήταν», δήλωσε η Δρ Emma Pomeroy, παλαιοανθρωπολόγος στο έργο από το Πανεπιστήμιο του Cambridge.

«Είναι εξαιρετικά συναρπαστικό και στην πραγματικότητα ένα τεράστιο προνόμιο να μπορείς να δουλέψεις με τα λείψανα οποιουδήποτε ατόμου, αλλά ειδικά ενός τόσο ξεχωριστού όσο αυτή», δήλωσε στο BBC News.

Το κρανίο στο οποίο βασίζεται το ομοίωμα βρέθηκε στο σπήλαιο Shanidar στο ιρακινό Κουρδιστάν.

Πρόκειται για ένα εμβληματικό μέρος όπου τη δεκαετία του 1950 ανακαλύφθηκαν τα λείψανα τουλάχιστον 10 ανδρών, γυναικών και παιδιών Νεάντερταλ.

Όταν μια βρετανική ομάδα προσκλήθηκε ξανά από τις κουρδικές αρχές το 2015, σύντομα έπεσαν πάνω σε έναν νέο σκελετό -που ονομάστηκε Shanidar Z- ο οποίος περιελάμβανε μεγάλο μέρος του άνω μέρους του σώματος του ατόμου, συμπεριλαμβανομένης της σπονδυλικής στήλης, των ώμων, των χεριών και των χεριών.

Το κρανίο βρέθηκε σε μεγάλο βαθμό ολόκληρο, αλλά συμπιεσμένο σε ένα στρώμα πάχους 2 εκατοστών, πιθανότατα εξαιτίας της πτώσης ενός βράχου που είχε πέσει από την οροφή του σπηλαίου κάποια στιγμή στο μακρινό παρελθόν.

«Το κρανίο ήταν ουσιαστικά επίπεδο σαν πίτσα», δήλωσε ο καθηγητής Graeme Barker του Cambridge, ο οποίος ηγείται των νέων ανασκαφών στο Shanidar.

«Υπήρξε μια αξιοσημείωτη διαδρομή για να φτάσουμε από εκείνη την κατάσταση στο αποτέλεσμα που βλέπουμε τώρα. Ως αρχαιολόγος, μερικές φορές μπορεί να γίνεις αδιάφορος για αυτό που κάνεις. Αλλά κάθε τόσο σε φέρνει σε ισορροπίατο γεγονός ότι αγγίζεις το παρελθόν. Ξεχνάμε πόσο εξαιρετικό είναι αυτό».

Με την άδεια του τοπικού τμήματος αρχαιοτήτων, τα θραύσματα του κρανίου μεταφέρθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο σε όγκους ιζήματος, ώστε να ξεκινήσει η επίπονη διαδικασία απελευθέρωσής τους, σταθεροποίησής τους και στη συνέχεια επανασυναρμολόγησής τους.

Το περίπλοκο παζλ χρειάστηκε, σε έναν αρχαιολογικό συντηρητή, περισσότερο από ένα χρόνο για να ολοκληρωθεί.

Το αποκατεστημένο κρανίο στη συνέχεια σκαναρίστηκε και μια τρισδιάστατη εκτύπωση δόθηκε στους Ολλανδούς καλλιτέχνες Adrie και Alfons Kennis, οι οποίοι φημίζονται για την ικανότητά τους να δημιουργούν ανατομικά πιστές αναπαραστάσεις αρχαίων ανθρώπων από τα οστά και τα απολιθωμένα υπολείμματά τους.

Αλλά όσο ενδιαφέρον και αν είναι το γλυπτό, με την μάλλον στοχαστική του έκφραση, είναι ο αρχικός σκελετός που κατέχει την πραγματική αξία.

Η ομάδα είναι αρκετά σίγουρη πως πρόκειται για γυναίκα.

Τα οστά της λεκάνης θα βοηθούσαν στον προσδιορισμό, αλλά αυτά δεν βρέθηκαν μαζί με το άνω μέρος του σώματος.

Αντ' αυτού οι ερευνητές βασίστηκαν σε ορισμένες κυρίαρχες πρωτεΐνες που βρίσκονται στο σμάλτο των δοντιών και σχετίζονται με τη γυναικεία γενετική. Το μικρό ανάστημα του σκελετού υποστηρίζει επίσης την ερμηνεία.

Όσον αφορά την ηλικία της πιθανότατα εκτιμάται ότι πέθανε περίπου 45 ετών, όπως δείχνουν και πάλι τα δόντια της που έχουν φθαρεί σχεδόν μέχρι τις ρίζες.

«Όταν τα δόντια φθείρονται τόσο πολύ, η μάσηση δεν είναι τόσο αποτελεσματική όσο θα ήταν στο παρελθόν - οπότε δεν είναι σε θέση να φάει με τον ίδιο τρόπο», εξήγησε ο δρ Pomeroy.

«Έχουμε και κάποιες άλλες ενδείξεις κακής οδοντικής υγείας - κάποιες λοιμώξεις, κάποια ασθένεια των ούλων επίσης. Σε αυτό το σημείο, νομίζω ότι είχε φτάσει στο φυσικό τέλος της ζωής της».

Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι επιστήμονες θεωρούσαν τους Νεάντερταλ βάρβαρους και ανεπαρκώς εξελιγμένους σε σύγκριση με το είδος μας.

Όμως αυτή η άποψη έχει αλλάξει μετά τις ανακαλύψεις στο Shanidar.

Το σπήλαιο είναι διάσημο για την εμφάνιση αυτού που φαίνεται να είναι κάποιου είδους διαδικασία ταφής. Τα σώματα τοποθετούνταν προσεκτικά σε μια ρεματιά δίπλα σε έναν ψηλό βραχώδη πυλώνα. Όλοι οι νεκροί είχαν παρόμοιο προσανατολισμό στον τρόπο που ήταν τοποθετημένοι.

Η γύρη σε έναν σκελετό οδήγησε κάποιους να υποστηρίξουν ότι αυτοί οι Νεάντερταλ μπορεί να είχαν ενταφιαστεί με λουλούδια, γεγονός που υποδηλώνει ίσως μια πνευματική αφύπνιση, ακόμη και θρησκεία.

Όμως η βρετανική ομάδα θεωρεί πιο πιθανό η γύρη να προέρχεται από μεταγενέστερες μέλισσες που έσκαβαν, ή ίσως από ανθισμένα κλαδιά που τοποθετήθηκαν πάνω στα πτώματα.

«Όχι λόγω των λουλουδιών στα κλαδιά, αλλά επειδή τα ίδια τα κλαδιά θα μπορούσαν να εμποδίσουν τις ύαινες να φτάσουν στα πτώματα», δήλωσε ο καθηγητής Chris Hunt του Πανεπιστημίου John Moores του Λίβερπουλ.

«Θα δίσταζα να χρησιμοποιήσω τη λέξη "ταφή"- νομίζω ότι θα χρησιμοποιούσα τη λέξη "τοποθέτηση" για να ξεφύγω από την ιδέα του ιερέα και της εκκλησίας. Αλλά δεν υπάρχει απολύτως καμία αμφιβολία ότι διατηρούσαν μια παράδοση σε σχέση με το ότι "εδώ είναι το μέρος που βάζεις τη γιαγιά"».

*Με πληροφορίες από το BBC