Η υπηρέτρια βλέπουμε να καταλαμβάνει μια σπουδαία θέση ανάμεσα στις γυναικείες φιγούρες του 19ου αιώνα.

Από την εποχή της τουρκοκρατίας, 18ο αιώνα, κορίτσια από τα νησιά του Αιγαίου και κυρίως από την Άνδρο και την Τήνο πηγαίνουν στην Σμύρνη και στην Κωνσταντινούπολη να εργαστούν ως υπηρέτριες και τροφοί.

Στην Αθήνα, στην Ερμούπολη, στην Πάτρα, πόλεις του νεοσύστατου ελληνικού κράτους η πρόσληψη της υπηρέτριας αποτελεί σημείο διάκρισης της αστικής τάξης από τα υπόλοιπα κοινωνικά στρώματα. Η είσοδος στην «καθωσπρέπει» κοινωνία κάποιας οικογένειας συνοδευόταν απαραίτητα από την πρόσληψη υπηρέτριας που θα φρόντιζε τα παιδιά, τους ηλικιωμένους και θα έκανε όλες τις δουλειές του σπιτιού.

Στην ελληνική ύπαιθρο όταν οι πόροι δεν αρκούν για την επιβίωση της αγροτικής οικογένειας, μια προσοδοφόρα και εύκολη λύση είναι να σταλεί το κορίτσι στην πόλη για να εργαστεί ως υπηρέτρια. Τα περισσότερα κορίτσια απ αυτά προέρχονταν από την Κρήτη, τις Κυκλάδες, την Ύδρα και τις Σπέτσες και τις προόριζαν για να εργαστούν όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και στην Αίγυπτο. Η ηλικία τους κυμαινόταν από 9 μέχρι 26 ετών και τα καθήκοντά τους διαφοροποιόντουσαν ανάλογα με την κοινωνική τάξη που βρισκόταν η οικογένεια που τους προσέφερε δουλειά.

Κυρίαρχη φυσιογνωμία της υπηρέτριας είναι αυτή της ανειδίκευτης για όλες τις δουλειές που την συναντάμε έως και την δεκαετία του 1950 σε όλες σχεδόν τις οικογένειες των μικροαστικών στρωμάτων. Χωρίς ωράριο, δουλειά από την ανατολή έως τη δύση, σκουπίζει, ξεσκονίζει , πλένει και σιδερώνει, μαγειρεύει και σερβίρει, φροντίζει τα παιδιά.

Οι αμοιβές τους ήταν όχι μόνο σε χρήμα αλλά και σε είδος.

Ατελείωτες ουρές στο Ταμιευτήριο κάθε Κυριακή για να αποταμιεύσουν τις οικονομίες τους από την δουλειά τους. Ασπρόρουχα, σεντόνια, πιατικά, σίδερα, παπούτσια και άλλα ήταν η αμοιβή τους σε είδος, τα οποία αποτελούσαν και μέρος της προίκα τους όταν ερχόταν η ώρα να πραγματοποιηθεί το όνειρο της ζωής τους - ο γάμος τους.

Από το 1870 ακόμα η ελληνική αστυνομία με διάταγμα καθιερώνει υποχρεωτικά την τήρηση βιβλιαρίου για τις υπηρέτριες, όπου σ' αυτό αναγραφόντουσαν τα προσωπικά τους στοιχεία και η διαγωγή τους στα σπίτια όπου εργάστηκαν . Επίσης εκείνη την εποχή ο θεσμός των μεσιτικών γραφείων που χρησίμευε στις υπηρέτριες για εύρεση εργασίας γίνεται υποχρεωτικός. Έτσι διασφαλίζεται ο έλεγχος και η παρακολούθηση από την αστυνομία τόσο των μεσιτικών γραφείων όσο και του υπηρετικού προσωπικού.

Παράλληλα όμως ένα μεγάλο ποσοστό διακινείται εκτός μεσιτικών γραφείων μέσω προσωπικών γνωριμιών.

Η μορφή της υπηρέτριας στην κοινωνία ταλαντεύεται ανάμεσα στο ρόλο θύτη-θύματος. Από την μία είναι το σύμβολο της κοινωνικής ανέλιξης μιας οικογένειας από την άλλη όμως προκαλεί φόβο, επιφύλαξη και αναστάτωση μέσα σε αυτή. Η ταπεινή καταγωγή της και ίσως η πλημμελής εκπλήρωση των καθηκόντων της δημιουργούν προστριβές. Επικρατεί η αντίληψη ότι είναι «τεμπέλες», «σπάταλες» «αμόρφωτες» ακόμα και «κλέφτρες».

Η επιθυμία για το σώμα της ως αντικείμενο ερωτικού πόθου, γίνεται πολλές φορές η αιτία για βρεφοκτονίες, ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες ακόμα και αυτοκτονίες.

Αρκετές είναι και οι περιπτώσεις κάποιων από αυτές που στρέφονται στην πορνεία.

Πέρα όμως από αυτές τις πραγματικές δυσκολίες της μετάβασης των κοριτσιών του αγροτικού κόσμου στις μεγάλες πόλεις για οικονομική εξασφάλιση και για την διαφυγή τους από τα στενά όρια της οικογένειάς, και του τόπου τους, τους δίνεται η δυνατότητα πολλές φορές για μια καλύτερη ζωή όπως επίσης και η ευκαιρία για την κοινωνική τους αποκατάσταση μέσα από έναν γάμο.

Δ.Κ